| دعای بیست و دوم صحیفه سجادیه کامله | دعای پنجاه و نهم صحیفه سجادیه جامعه |
دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها:
این مناجات بیست و دومین دعا از ادعیه صحیفه سجادیه و پنجاه و نهمین دعا از کتاب صحیفه جامعه می باشد.
امام سجاد (علیه السلام) این نیایش پرقدرت را به عنوان دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها به رشته تقریر درآورده اند.
فرازهای دعا نشانگر محتوایی ناب و گنجینه ای غنی برای تهذیب نفس می باشد، همچنین مناجات آن حضرت در این دعا نشان دهنده آن است که ایشان در همه حالات تسلیم محض خداوند بودند.
امام در دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها، توفیق الهی را لازمۀ رشد و تعالی انسان دانسته و همچنین خشنودی خداوند را عامل هدایت معرفی نموده اند.
موضوع اصلی دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها اعتراف به ضعف و ناتوانی در برابر بلاها و سختی هایی ست که فقط بدست فرمانروای هستی برطرف می شوند.
بیانات ارزشمند حضرت علی بن الحسین (علیه السلام) در دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها، هم درخواست هایی مانند، رهایی از حسد، حفظ آبرو، اشتیاق به عمل صالح، رهایی از ظلمات را از خداوند طلب کرده است و هم آنکه پیامدهای توکل به غیر خدا را برشمرده اند.
نکته طلایی دعا هنگام سختی و دشوار شدن کارها استغاثه به درگاه پروردگار برای استعانت از او در وظایف بندگان می باشد.
اَللّٰهُمَّ[1] إِنَّکَ کَلَّفْتَنِی مِنْ نَفْسِی مَا أَنْتَ أَمْلَکُ بِهِ مِنِّی، وَقُدْرَتُکَ عَلَیْهِ وَعَلَیَّ أَغْلَبُ مِنْ قُدْرَتِی، فَأَعْطِنِی مِنْ نَفْسِی مَا یُرْضِیکَ عَنِّی، وَخُذْ لِنَفْسِکَ رِضَاهَا مِنْ نَفْسِی فِی عَافِیَهٍ. اَللّٰهُمَّ لَا طَاقَهَ لِی بِالْجَهْدِ، وَلَا صَبْـرَ لِی عَلَی الْبَلَاءِ، وَلَا قُوَّهَ لِی عَلَی الْفَقْرِ، فَلَا تَحْظُرْ عَلَیَّ رِزْقِی[2]، وَلَا تَکِلْنِی إلَی خَلْقِکَ، بَلْ تَفَرَّدْ بِحَاجَتِی، وَتَوَلَّ کِفَایَتِی،[3]
خداوندا کار دشواری چون اصلاح نفسم را بر عهدۀ من نهاده‌ای که خودت از من به آن کار تواناتری و توانایی‌ات بر آن کار و بر من، بیش از توانایی من است؛ پس مرا به کارى بر انگیز که تو را از من خشنود مى گرداند و در حال عافیت و تندرستی‌ام از من راضی باش. بارالها! من هیچ توانایی برای تحمّل سختی‌ها، و هیچ صبری برای تحمّل بلاها، و هیچ توانی در برابر فقر ندارم. پس روزی‌ام را بر من تنگ مگیر، مرا به خلق خود وامگذار، بلکه خودت نیازم را برآورده کن و کفایت امورم را به عهده بگیر.
وَانْظُرْ إِلَیَّ، وَانْظُرْ لِی فِی جَمِیعِ أُمُورِی، فَإِنَّکَ إِنْ وَکَلْتَنِی إلَی نَفْسِی عَجَزْتُ عَنْهَا وَلَمْ أُقِمْ مَا فِیهِ مَصْلَحَتُهَا، وَإِنْ وَکَلْتَنِی إلَی خَلْقِکَ تَجَهَّمُونِی، وَإِنْ أَلْجَأْتَنِی إلَی قَرَابَتِی[4] حَرَمُونِی[5]، وَإِنْ أَعْطَوْا أَعْطَوْا قَلِیلًا نَکِداً، وَمَنُّوا عَلَیَّ طَویِلاً وَذَمُّوا کَثیِـراً، فَبِفَضْلِکَ اللّٰهُمَّ فَأَغْنِنِی، وَبِعَظَمَتِکَ فَانْعَشْنِی، وَبِسَعَتِکَ فَابْسُطْ یَدِی، وَبِـمَا عِنْدَکَ فَاکْفِنِی،[6]
به من نگاه کن و در تمام امور زندگی‌ام همراهی‌ام کن. چون اگر مرا به حال خودم واگذاری، از پس خودم برنمی‌آیم و نمی‌توانم آنچه برایم سودمند است را درست انجام دهم. اگر مرا به دیگر بندگانت بسپاری، با سردی و بی‌مهری با من رفتار می‌کنند. اگر به خویشاوندانم پناه ببرم، مرا محروم می‌سازند. حتی اگر چیزی به من بدهند، کم و پر درد سر و با منت‌گذاری فراوان همراه است، و بارها مرا سرزنش می‌کنند. پس خدایا، با فضل و کرم خودت مرا بی‌نیاز کن، با بزرگواری‌ات مرا زندگی ببخش، با گستردگی لطف و رحمتت دستم را گشاده کن، و با آنچه نزد توست، نیازهایم را برآورده ساز.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَخَلِّصْنِی مِنَ الْحَسَدِ، وَاحْصُـرْنِی عَنِ الذُّنُوبِ، وَوَرِّعْنِی عَنِ الْمَحَارِمِ، وَلَا تُجَرِّئْنِی عَلَی الْمَعَاصِی، وَاجْعَلْ هَوَایَ عِنْدَکَ، وَرِضَایَ فِیمَا یَرِدُ عَلَیَّ مِنْکَ، وَبَارِکْ لِی فِیمَا رَزَقْتَنِی وَفِیمَا خَوَّلْتَنِی وَفِیمَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ، وَاجْعَلْنِی فِی کُلِّ حَالَاتِی مَحْفُوظاً، مَکْلُوءاً مَسْتُوراً مَمْنُوعاً مُعَاذاً مُجَاراً.
خداوندا! بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از حسادت رها کن، از گناهان محفوظم بدار، و مرا از حرام‌ها دور نگه دار و نسبت به گناهان جری و جسور نکن. خواسته‌هایم را متوجّه خود ساز و چنان کن که به هر چه از تو مى رسد خرسند باشم. در هر آنچه روزی‌ام کرده‌ای، و از کرمت به من بخشیده‌ای، و در هر نعمتی که بر من ارزانی داشته‌ای، برایم برکت قرار بده. و مرا در تمام حالات زندگی‌ام حفظ کن، و در امان و در پوشش و دور از هر آسیبی قرار بده، و تحت حمایت و پناه خود نگه دار.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَاقْضِ عَنِّی کُلَّ مَا أَلْزَمْتَنِیهِ وَفَرَضْتَهُ عَلَیَّ لَکَ فِی وَجْهٍ مِنْ وُجُوهِ طَاعَتِکَ، أَوْ لِخَلْقٍ مِنْ خَلْقِکَ وَإِنْ ضَعُفَ عَنْ ذَلِکَ بَدَنِی، وَوَهَنَتْ عَنْهُ قُوَّتِی، وَلَمْ تَنَلْهُ مَقْدُرَتِی، وَلَمْ یَسَعْهُ مَالِی وَلَا ذَاتُ یَدِی، ذَکَرْتُهُ أَوْ نَسِیتُهُ هُوَ یَارَبِّ مِمَّا قَدْ أَحْصَیْتَهُ عَلَیَّ وَأَغْفَلْتُهُ أَنَا مِنْ نَفْسِی، فَأَدِّەِ عَنِّی مِنْ جَزِیلِ عَطِیَّتِکَ وَکَبِیـرِ[7] مَا عِنْدَکَ، فَإِنَّکَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ، حَتّٰى لَایَبْقىٰ عَلَیَّ شَیْ‌ءٌ مِنْهُ تُرِیدُ أَنْ تُقَاصَّنِی بِهِ مِنْ حَسَنَاتِی، أَوْ تُضَاعِفَ بِهِ مِنْ سَیِّئَاتِی یَوْمَ أَلْقَاکَ یَارَبِّ.
خدایا! بر محمد و خاندانش درود فرست و هر وظیفه و مسؤولیتی که بر عهده‌ام گذاشتی و بر من واجب کردی، چه در حق خودت و در مسیر بندگی‌ات و چه در حق دیگر بندگانت، برایم ادا کن؛ حتی اگر بدنم از ادای آن ناتوان باشد، قوتم کم باشد، توانایی مالی‌ام نرسد، یا از عهده‌اش برنیایم. چه آن مسؤولیت را به یاد داشته باشم و چه فراموشش کرده باشم. پروردگار من! آن وظیفه اى که تو بر من مقرر داشته اى و من از آن غفلت ورزیده ام، از روی بخشش بزرگت و نعمت‌های بی‌کرانت، آنها را به جای من ادا کن زیرا تو بسیار بخشنده و بزرگواری. کاری کن که هیچ چیز از این وظایف بر عهده‌ام باقی نماند که بخواهی روزی که تو را ملاقات می‌کنم، از نیکی‌هایم کم کنی یا به خاطر آن گناهانم را دوچندان کنی، ای پروردگار من!
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَارْزُقْنِی الرَّغْبَهَ فِی الْعَمَلِ لَکَ لآِخِرَتِی، حَتّٰى أَعْرِفَ صِدْقَ ذَلِکَ مِنْ قَلْبِی، وَحَتّٰى یَکُونَ الْغَالِبُ عَلَیَّ الزُّهْدَ فِی دُنْیَایَ، وَحَتّٰى أَعْمَلَ الْحَسَنَاتِ شَوْقاً، وَآمَنَ مِنَ السَّیِّئَاتِ فَرَقاً وَخَوْفاً، وَهَبْ لِی نُوراً أَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ، وَأَهْتَدِی بِهِ فِی الظُّلُمَاتِ، وَأَسْتَضِی‌ءُ بِهِ مِنَ الشَّکِّ وَالشُّبُهَاتِ.
خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و اشتیاق و رغبتى روزیم کن که همواره به فرمان تو براى آخرت خود کار کنم، تا آنجا که صدق دل خویش در این راه درک کنم، کاری کن که زهد و بی‌تعلقی به دنیا بر دلم چیره شود، اعمال نیک را با اشتیاق انجام دهم، و از بدی‌ها به‌خاطر ترس و خوف از تو در امان بمانم. نوری به من عطا کن که با آن در میان مردم گام بردارم، و در تاریکی‌ها راه درست را بیابم، و در پرتو روشنایی آن، از تردیدها و شبهات رهایی یابم.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَارْزُقْنِی خَوْفَ غَمِّ الْوَعِیدِ، وَشَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ، حَتّٰى أَجِدَ لَذَّهَ مَا أَدْعُوکَ لَهُ، وَکَأَبَهَ[8] مَا أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنْهُ. اَللّٰهُمَّ قَدْ تَعْلَمُ مَا یُصْلِحُنِی مِنْ أَمْرِ دُنْیَایَ وَآخِرَتِی، فَکُنْ بِحَوَائِجِی حَفِیّاً.
خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و به من ترس از درد و اندوه عذاب، و شوق و اشتیاق نسبت به پاداش وعده داده‌شده را روزیم کن، تا لذت چیزی را که تو را برای رسیدن به آن می‌خوانم، بچشم، و تلخی و اندوه آنچه از تو به پناه می‌آورم را احساس کنم. خدایا! تو به خوبی می‌دانی چه چیزی کار دنیا و آخرت من را اصلاح می‌کند، پس لطف و توجهت را به نیازهایم دریغ مکن و آنها را برآورده کن.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَارْزُقْنِی الْحَقَّ عِنْدَ تَقْصِیرِی فِی الشُّکْرِ لَکَ، بِـمَا أَنْعَمْتَ عَلَیَّ فِی الْیُسْـرِ وَالْعُسْـرِ، وَالصِّحَّهِ وَالسَّقَمِ، حَتّٰى أَتَعَرَّفَ مِنْ نَفْسِی رَوْحَ الرِّضَا، وَطُمَأْنِینَهَ النَّفْسِ مِنِّی بِـمَا یَجِبُ لَکَ، فِیمَا یَحْدُثُ فِی حَالِ الْخَوْفِ وَالْاَمْنِ، وَالرِّضَا وَالسُّخْطِ، وَالضُّـرِّ[9] وَالنَّفْعِ.
خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و آن هنگام که در شکرگزارى نعمت هایی که در آسانی و سختى و در سلامتی و بیمارى به من عطا کردى، کوتاهی کردم، حقیقت را روزی‌ام کن تا در وجودم روح رضایت را بیابم و آرامشی عمیق پیدا کنم، به گونه‌ای که در هر شرایطی، چه در ترس و امنیت، چه در خشنودی و ناخشنودی، و چه در زیان و سود، به آنچه بر من واجب است و حق توست، پایبند باشم.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَارْزُقْنِی سَلَامَهَ الصَّدْرِ مِنَ الْحَسَدِ حَتّٰى لَاأَحْسُدَ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ عَلَی شَیْءٍ مِنْ فَضْلِکَ، وَحَتّٰى لَا أَرَى نِعْمَهً مِنْ نِعَمِکَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیاً، أَوْ عَافِیَهٍ أَوْ تَقْوَى، أَوْ سَعَهٍ أَوْ رَخَاءٍ، إِلَّا رَجَوْتُ لِنَفْسِی أَفْضَلَ ذَلِکَ بِکَ وَمِنْکَ، وَحْدَکَ لَاشَـریِکَ لَکَ.
خداوندا! بر محمد و آلش درود فرست و به من سینه‌ای پاک و سالم از حسد عطا کن تا به هیچ یک از بندگانت که در حقّ آنان کوچکترین احسان و فضلی کرده‌ای، حسادت نکنم؛ و هرگاه نعمتی از نعمت‌های بی‌کرانت را در کسی ببینم، چه در دین و دنیا، یا در سلامتی و تقوا، یا در فراخی و آسایش، امیدوار باشم که تو نعمتی بهتر از آن را نصیبم گردانی، تو که یکتایی و شریکی نداری.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَارْزُقْنِی التَّحَفُّظَ مِنَ الْخَطَایَا، وَالِاحْتِـرَاسَ مِنَ الزَّلَلِ فِی الدُّنْیَا وَالآْخِرَهِ فِی حَالِ الرِّضَا وَالْغَضَبِ، حَتّٰى أَکُونَ بِـمَا یَرِدُ عَلَیَّ مِنْهُمَا بِـمَنْزِلَهٍ سَوَاءٍ، عَامِلًا بِطَاعَتِکَ، مُؤْثِراً لِرِضَاکَ عَلَی مَا سِوَاهُمَا فِی الْأَوْلِیَاءِ وَالْأَعْدَاءِ، حَتّٰى یَأْمَنَ عَدُوِّی مِنْ ظُلْمِی وَجَوْرِی، وَیَیْأَسَ وَلِیِّی مِنْ مَیْلِی وَانْحِطَاطِ هَوَایَ.
خدایا! بر محمد و آلش درود فرست و پرهیز از گناهان و دوری از لغزش‌ها را در امور دنیا و آخرت روزی‌ام کن تا در برابر هر آنچه که در حالت خوشی و خشم، به من می‌رسد، حال یکسانی داشته باشم و همیشه فرمان تو را اطاعت کنم و در حق دوستان و دشمنان تو رضایت تو را بر خشنودى و خشم خود ترجیح دهم تا دشمنم از ظلم و ستم من در امان باشد و دوستم از میل و هوای نفس من ناامید گردد.
وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ یَدْعُوکَ مُخْلِصاً فِی الرَّخَاءِ، دُعَاءَ الْمُخْلِصِینَ الْمُضْطَرِّینَ لَکَ فِی الدُّعَاءِ، إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
و مرا از کسانى قرار ده که به هنگام آسودگى تو را از روى اخلاص مى خوانند، آن سان که درماندگان مضطرت از روى اخلاص دعا می‌کنند که تو قطعًا ستودۀ بزرگواری.
مصادر:
- ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال (ط – القدیمه)، 2جلد، دار الکتب الإسلامیه – تهران، چاپ: دوم، 1409 ق.
- على بن الحسین علیه السلام، امام چهارم، الصحیفه السجادیه، 1جلد، دفتر نشر الهادى – قم، چاپ: اول، 1376ش.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار (ط – بیروت)، 111جلد، دار إحیاء التراث العربی – بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
[1] . در برخی نسخه ها: إلهی
[2] ز ىر برخی نسخه ها: رِزقکَ
[3] . در برخی نسخه ها اضافه دارد: فِی هَذَا الشَّهْرِ الْمُبَارَکِ وَ لَا تُلْجِئْنِی إِلَى خَلْقِکَ بَلْ تَفَرَّدْ یَا سَیِّدِی بِحَاجَتِی وَ تَوَلَّ کِفَایَتِی وَ انْظُرْ فِی أُمُورِی
[4] . در برخی نسخه ها: أَهْلِی
[5] . در برخی نسخه ها اضافه دارد: وَ مَقَتُونی
[6] . در برخی نسخه ها دعا تا همین فراز آمده است.
[7] . در برخی نسخه ها: کَثِیر
[8] . در برخی نسخه ها: کَأْبَه
[9] . در برخی نسخه ها: الضَّرّ
