اَللّٰهُمَّ يٰا مَنْ لاٰيَرْغَبُ فِی الْجَزٰاءِ، وَيٰا مَنْ لاٰيَنْدَمُ عَلَی الْعَطٰاءِ، وَيٰا مَنْ لاٰيُكافِئُ عَبْدَہُ عَلَی السَّوٰاءِ، مِنَّتُكَ ابْتِدَاءٌ، وَعَفْوُكَ تَفَضُّلٌ، وَعُقُوبَتُكَ عَدْلٌ، وَقَضٰاؤُكَ خِیَرَةٌ، إِنْ أَعْطَيْتَ لَمْ تَشُبْ عَطٰاءَكَ بِـمَنٍّ، وَإِنْ مَنَعْتَ لَمْ يَكُنْ مَنْعُكَ تَعَدِّياً، تَشْكُرُ مَنْ شَكَرَكَ وَأَنْتَ أَلْهَمْتَهُ شُكْرَكَ، وَتُكٰافِئُ مَنْ حَمِدَكَ وَأَنْتَ عَلَّمْتَهُ حَمْدَكَ، وَتَسْتُـرُ عَلیٰ مَنْ لَوْ شِئْتَ فَضَحْتَهُ، وَتَجُودُ عَلیٰ مَنْ لَوْ شِئْتَ مَنَعْتَهُ، وَكِلاٰهُمٰا أَهْلٌ مِنْكَ لِلْفَضِيحَةِ وَالْمَنْعُ، غَیْرَ أَنَّكَ بَنَيْتَ أَفْعٰالَكَ عَلَی التَّفَضُّلِ، وَأَجْرَيْتَ قُدْرَتَكَ عَلَی التَّجٰاوُزِ،
خداوندا ای که شوقی به پاداش ندارد؛ چون بی‌نیاز از آفریده‌هاست؛ و ای که بر عطابخشی‌اش، پشیمان نـمی‌شود؛ و ای که پاداش بنده‌اش را مساوی و برابر نـمی‌دهد؛ [بلکه پاداشش بیش از عمل بنده است]. نعمتت آغاز است، [دست کسی در ساخت و پرداختش جایی ندارد] و گذشتت احسان و مجازاتت عدالت و فرمانت خیر است. اگر عطا کنی، عطایت را به منّت آلوده نـمی‌کنی؛ و اگر منع کنی، منعت بر پایه تجاوز نیست. کسی که تو را سپاسگزاری کند، پاداشش می‌دهی؛ در حالی که خودت سپاسگزاری را به او الهام کردی. و کسی که تو را ستایش کند، تلافی و جبـران می‌کنی؛ در صورتی که ستایش را خودت به او آموخته‌ای. پرده می‌پوشی بر کسی که اگر می‌خواستی رسوایش می‌کردی؛ جود و کرم می‌کنی بر کسی که اگر می‌خواستی منعش می‌فرمودی؛ در حالی که هر دوی این‌ها از سوی تو سزاوار رسوایی و منع‌اند؛ امّا چنین نـمی‌کنی، چون تـمام کارهایت را بر پایۀ لطف و احسان بنا نهادی و قدرتت را بر آیین گذشت به جریان انداختی،
وَتَلَقَّيْتَ مَنْ عَصٰاكَ بِالْحِلْمِ، وَأَمْهَلْتَ مَنْ قَصَدَ لِنَفْسِهِ بِالظُّلْمِ، تَسْتَنْظِرُهُمْ بِأَنٰاتِكَ إِلَی الْإِنٰابَةِ، وَتَتْـرُكُ مُعٰاجَلَتَهُمْ إِلَی التَّوْبَةِ لِكَيْلاٰ يَهْلِكَ عَلَيْكَ هٰالِكُهُمْ، وَلاٰ يَشْقىٰ بِنِعْمَتِكَ شَقِيُّهُمْ إِلّٰا عَنْ طُولِ الْإِعْذٰارِ إِلَيْهِ، وَبَعْدَ تَرٰادُفِ الْحُجَّةِ عَلَيْهِ، كَرَماً مِنْ عَفْوِكَ يٰا كَرِيمُ وَعٰائِدَةً مِنْ عَطْفِكَ يٰا حَلِيمُ.
و با کسی که با تو به مخالفت برخاسته، با بردباری روبه‌رو شدی، و کسی را که بر ستم به خود همّت گماشت، مهلت دادی، با حلم و بردباری‌ات مهلت‌شان می‌دهی تا به سویت بازگردند. شتاب در عقوبت را وا می‌گذاری تا به عرصه‌گاه توبه و بازگشت بنشینند، تا آن‌که از سوی تو، سزاوار هلاکت شده، هلاک نشود، و تیره‌بخت‌شان به نعمت تو بدبخت نگردد. هلاکت و بدبختی آنان، پس از طول مدتی است که حرام و حلالت را برای آنان روشن کردی و پیوسته به عذاب تهدیدشان فرمودی و عذر بسیاری از این قبیل در برابرشان قرار دادی و پی‌درپی بر آنان اتـمام حجّت کردی. این همه، بر پایۀ کرم و بخششی از عفو توست، ای بزرگوار و سود و بهره‌ای است از مهربانی تو، ای بردبار.
أَنْتَ الَّذِي فَتَحْتَ لِعِبٰادِكَ بٰاباً إِلیٰ عَفْوِكَ وَسَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ، وَجَعَلْتَ عَلیٰ ذٰلِكَ الْبٰابِ دَلِيلًا مِنْ وَحْيِكَ لِئَلّٰا يَضِلُّوا عَنْهُ، فَقُلْتَ تَبٰارَكَ اسْمُكَ: ﴿تُوبُوا إِلَی اللّٰهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسیٰ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئٰاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنّٰاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهٰارُ يَوْمَ لاٰيُخْزِي اللّٰهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعىٰ بَیْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَیْمٰانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنٰا أَتْـمِمْ لَنٰا نُورَنٰا وَاغْفِرْ لَنٰا إِنَّكَ عَلیٰ كُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِيرٌ﴾، فَمٰا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ ذٰلِكَ الْمَنْزِلِ بَعْدَ فَتْحِ الْبٰابِ، وَإِقٰامَةِ الدَّلِيلِ.
تویی که دری برای بندگانت به سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی و بر آن درِ گشوده دلیلی از وحی‌ات قرار دادی تا آن را گم نکنند، ای که نامت والا و مبارک است فرمودی: «به سوی خدا بازگردید، بازگشتی خالص، باشد که پروردگار گناهان‌تان را محو کند و شما را وارد بهشت‌هایی کند که از زیر آن‌ها، نهرها روان است. روزی که خداوند، پیامبـر و کسانی را که به او ایمان آوردند، خوار نـمی‌کند؛ نورشان پیش روی‌شان و از جانب راست‌شان در حرکت است. می‌گویند: خدایا نور ما را کامل کن و ما را بیامرز که تو بر هر کاری توانایی». پس بهانه و عذر کسی که پس از گشوده شدن در و اقامۀ راهنما، از ورود به عرصه‌گاه بخششت غفلت کند چیست؟
وَأَنْتَ الَّذِي زِدْتَ فِی السَّوْمِ عَلیٰ نَفْسِكَ لِعِبٰادِكَ تُرِيدُ رِبْحَهُمْ فیٖ مُتٰاجَرَتِهِمْ لَكَ، وَفَوْزَهُمْ بِالْوِفٰادَةِ عَلَيْكَ وَالزِّيٰادَةِ مِنْكَ، فَقُلْتَ تَبٰارَكَ اسْمُكَ وَتَعٰالَيْتَ: ﴿مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْـرُ أَمْثٰالِهَا وَمَنْ جٰاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلاٰ يُجْزىٰ إِلاّٰ مِثْلَهٰا﴾، وَقُلْتَ: ﴿مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوٰالَهُمْ فیٖ سَبِيلِ اللّٰهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنٰابِلَ فیٖ كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللّٰهُ يُضٰاعِفُ لِمَنْ يَشٰاءُ﴾، وَقُلْتَ: ﴿مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّٰهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضٰاعِفَهُ لَهُ أَضْعٰافاً كَثِیرَةً﴾، وَمٰا أَنْزَلْتَ مِنْ نَظَائِرِهِنَّ فِی الْقُرْآنِ مِنْ تَضٰاعِيفِ الْحَسَنٰاتِ.
و تویی آن‌که در معاملۀ خود، به بهره و سود بندگانت افزودی، و در این داد و ستدشان با تو، سودشان و کامیابی و فوزشان به وقت ورود بر تو و بهرۀ افزون را از جانب خود، برای آن‌ها خواسته‌ای؛ پس گفتی ای که نامت مبارک و والاست: «هر کس یک خوبی بیاورد، ده برابرش برای اوست، و هر کس یک بدی بیاورد، جز به مانند آن کیفر نشود» و فرمودی: «داستان آنان که اموال‌شان را در راه خدا انفاق می‌کنند، مانند دانه‌ای است که هفت خوشه رویانده، در هر خوشه صد دانه است، و خدا برای هر که بخواهد، چند برابر می‌کند» و گفتی: «کیست که به خدا وام نیکو دهد تا خدا آن را برایش به چندین برابر بیافزاید» و آنچه از نظایر این آیات، دربارۀ چندین برابر کردن خوبی‌ها، در قرآن نازل فرمودی.
وَأَنْتَ الَّذِي دَلَلْتَهُمْ بِقَوْلِكَ مِنْ غَيْبِكَ وَتَرْغِيبِكَ الَّذِي فِيهِ حَظُّهُمْ عَلیٰ مٰا لَوْ سَتَـرْتَهُ عَنْهُمْ لَمْ تُدْرِكْهُ أَبْصٰارُهُمْ، وَلَمْ تَعِهِ أَسْمٰاعُهُمْ، وَلَمْ تَلْحَقْهُ أَوْهٰامُهُمْ، فَقُلْتَ: ﴿اُذْكُرُونِی أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لیٖ وَلاٰ تَكْفُرُونِ﴾ وَقُلْتَ: ﴿لَئـِنْ شَكَرْتُمْ لَاَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِـنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذٰابِی لَشَدِيدٌ﴾ وَ:قُلْتَ ﴿اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِـرُونَ عَنْ عِبٰادَتِی سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِينَ﴾. فَسَمَّيْتَ دُعٰاءَكَ عِبٰادَةً، وَتَرْكَهُ اسْتِكْبٰاراً، وَتَوَعَّدْتَ عَلیٰ تَرْكِهِ دُخُولَ جَهَنَّمَ دٰاخِرِينَ،
و تویی که با گفتارت از غیب خود و تشویقت که بهرۀ آن‌ها در آن است، به اموری راهنمایی کردی که اگر آن امور را از ایشان می‌پوشاندی، دیدگان‌شان آن‌ها را درک نـمی‌کرد و گوش‌هایشان فرا نـمی‌گرفت و اندیشه و فکرشان به آن‌ها نـمی‌رسید. پس گفتی: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مرا سپاس‌گزارید و کفران نکنید.» و فرمودی: «اگر شکر کنید، بر شما افزون می‌کنم و اگر ناسپاسی کنید محققاً عذاب من سخت است». و گفتی: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم آنان‌که از عبادت من، [یعنی دعا] تکبـّر می‌کنند به‌زودی خوار و ذلیل وارد دوزخ می‌شوند». دعا و خواندن خود را عبادت و ترکِ آن را سـرکشی نامیدی، و بر ترک دعا به ورود در دوزخ با ذلّت و خواری تهدید کردی.
فَذَكَرُوكَ بِـمَنِّكَ وَشَكَرُوكَ بِفَضْلِكَ، وَدَعَوْكَ بِأَمْرِكَ، وَتَصَدَّقُوا لَكَ طَلَباً لِمَزِيدِكَ، وَفِيهٰا كَانَتْ نَجٰاتُهُمْ مِنْ غَضَبِكَ، وَفَوْزُهُمْ بِرِضٰاكَ، وَلَوْ دَلَّ مَخْلُوقٌ مَخْلُوقاً مِنْ نَفْسِهِ عَلیٰ مِثْلِ الَّذِي دَلَلْتَ عَلَيْهِ عِبٰادَكَ مِنْكَ، كَانَ مَوْصُوفاً بِالْإِحْسٰانِ، وَمَنْعُوتاً بِالِامْتِنٰانِ، وَمَحْمُوداً بِكُلِّ لِسٰانٍ، فَلَكَ الْحَمْدُ مٰا وُجِدَ فیٖ حَمْدِكَ مَذْهَبٌ، وَمٰا بَقِيَ لِلْحَمْدِ لَفْظٌ تُحْمَدُ بِهِ، وَمَعْنًى يَنْصَـرِفُ إِلَيْهِ.
بندگان واقعی‌ات به خاطر نعمتت تو را یاد کردند، و به سبب احسانت، به شکرگزاری‌ات برخاستند و به فرمانت تو را خواندند، و برای گرفتـن عطای افزونت صدقه دادند، نجات‌شان از خشمت و کامیابی‌شان به خشنودی‌ات در این امور بود. و اگر مخلوقی از سوی خودش مخلوقی دیگر را، به همین گونه که تو بندگانت را راهنمایی کردی، راهنمایی می‌کرد، موصوف به احسان و نعمت‌بخشی بود و به هر زبانی مورد ستایش قرار گرفته بود، پس تو را سپاس تا آنجا که در سپاست راهی یافت شود، و تا آنجا که برای سپاس، کلمه‌ای که به آن ستوده شدی و معنایی که به سپاس منصـرف شود، باقی باشد.
يٰا مَنْ تَحَمَّدَ إِلیٰ عِبٰادِہِ بِالْإِحْسٰانِ وَالْفَضْلِ، وَغَمَرَهُمْ بِالْمَنِّ وَالطَّوْلِ مٰا أَفْشیٰ فِينٰا نِعْمَتَكَ، وَأَسْبَغَ عَلَيْنٰا مِنَّتَكَ، وَأَخَصَّنٰا بِبِـرِّكَ، هَدَيْتَنٰا لِدِينِكَ الَّذِي اصْطَفَيْتَ، وَمِلَّتِكَ الَّتِي ارْتَضَيْتَ، وَسَبِيلِكَ الَّذِي سَهَّلْتَ، وَبَصَّـرْتَنَا الزُّلْفَةَ لَدَيْكَ، وَالْوُصُولَ إِلیٰ كَرٰامَتِكَ.
ای که با احسان و فضل، بندگانش را به سپاس فراخوانده و آنان را در دریای نعمت و عطا غرق کرده، چه آشکار و پخش است نعمتت در عرصۀ حیات ما و چه سـرشار و فراوان است عطایت بر ما، و چه‌قدر ما را به نیکی و احسانت اختصاص داده‌ای، ما را به دینت دینی که برگزیده‌ای و به آیینت، آیینی که پسندیده‌ای و راهت، راهی که هموار کرده‌ای، هدایت فرمودی، و به چیزی که مایۀ قرب به توست و زمینۀ رسیدن به کرامتت، بینا کردی.
اَللّٰهُمَّ وَأَنْتَ جَعَلْتَ مِنْ صَفٰايٰا تِلْكَ الْوَظٰائِفِ، وَخَصٰائِصِ تِلْكَ الْفُرُوضِ شَهْرَ رَمَضٰانِ الَّذِي اخْتَصَصْتَهُ مِنْ سٰائِرِ الشُّهُورِ، وَتَخَیَّرْتَهُ مِنْ جَمِيعِ الْأَزْمِنَةِ وَالدُّهُورِ، وَاٰثَرْتَهُ عَلیٰ كُلِّ أَوْقٰاتِ السَّنَةِ بِـمٰا أَنْزَلْتَ فِيهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَالنُّورِ، وَضَاعَفْتَ فِيهِ مِنَ الْإِیمٰانِ، وَفَرَضْتَ فِيهِ مِنَ الصِّيٰامِ وَرَغَّبْتَ فِيهِ مِنَ الْقِيٰامِ، وَأَجْلَلْتَ فِيهِ مِنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِي هِيَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ.
خداوندا تو از خالص‌ترین آن وظایف و برگزیده‌ترین آن فرایض، ماه رمضان را قرار دادی که آن را از میان سایر ماه‌ها برگزیدی و از میان همۀ زمان‌ها و روزگارها انتخاب کردی و بر همۀ اوقات سال برتری دادی، به خاطر آن‌که قرآن و نور را در آن نازل کردی و ایمان را در آن چند برابر ساختی و روزه گرفتـن در آن را واجب کردی و به شب‌زنده‌داری در آن تشویق فرمودی و شب قدر را که از هزار شب بهتـر است، در آن بزرگ داشتی.
ثُمَّ اٰثَرْتَنَا بِهِ عَلیٰ سٰائِرِ الْأُمَمِ، وَاصْطَفَيْتَنٰا بِفَضْلِهِ دُونَ أَهْلِ الْمِلَلِ فَصُمْنٰا بِأَمْرِكَ نَهٰارَہُ، وَقُمْنٰا بِعَوْنِكَ لَيْلَهُ، مُتَعَرِّضِینَ بِصِيٰامِهِ وَقِيٰامِهِ لِمٰا عَرَّضْتَنٰا لَهُ مِنْ رَحْمَتِكَ، وَتَسَبَّبْنٰا إِلَيْهِ مِنْ مَثُوبَتِكَ. وَأَنْتَ الْمَلِی‌ءُ بِـمٰا رُغِبَ فِيهِ إِلَيْكَ، الْجَوٰادُ بِـمٰا سُئِلْتَ مِنْ فَضْلِكَ، الْقَرِيبُ إِلیٰ مَنْ حٰاوَلَ قُرْبَكَ، وَقَدْ أَقٰامَ فِينٰا هٰذَا الشَّهْرُ مُقٰامَ حَمْدٍ، وَصَحِبَنٰا صُحْبَةَ مَبْـرُورٍ، وَأَرْبَحَنٰا أَفْضَلَ أَرْبٰاحِ الْعٰالَمِینَ، ثُمَّ قَدْ فٰارَقَنٰا عِنْدَ تَـمٰامِ وَقْتِهِ وَانْقِطٰاعِ مُدَّتِهِ، وَوَفٰاءِ عَدَدِہِ،
سپس ما را به سبب آن، بر دیگر امّت‌ها برتری دادی و در پرتو فضلش ما را از میان همۀ ملّت‌ها برگزیدی، پس به فرمانت روز را روزه گرفتیم و شبش را به یاری‌ات به عبادت برخاستیم، در حالی‌که خود را به سبب روزه و شب‌زنده‌داری‌اش در معرض رحمتت قرار دادیم، زیرا خودت ما را در این ماه در معرض رحمتت قرار دادی و آن را وسیلۀ رسیدن به پاداشت انتخاب کردیم و تو به انجام آنچه از درگاهت طلب شود توانایی، و به آنچه از احسانت درخواست شود، جواد و بخشنده‌ای، به کسی که برای تقرّب به تو بکوشد، قریب و نزدیکی. به تحقیق این ماه در بین ما، در مرتبه و محلی ستوده زیست و با ما مصاحبت کرد، مصاحبتی پسندیده و نیکو و ما را به برترین بهره‌های جهانیان، سودمند کرد، سپس هنگام پایان یافتـن وقتش و به سـر رسیدن مدّتش و کامل شدن روزهایش، از ما جدا شد.
فَنَحْنُ مُوَدِّعُوهُ وَدٰاعَ مَنْ عَزَّ فِراقُهُ عَلَيْنٰا، وَغَمَّنٰا وَأَوْحَشَنَا انْصِـرافُهُ عَنّٰا، وَلَزِمَنٰا لَهُ الذِّمَامُ الْمَحْفُوظُ وَالْحُرْمَةُ الْمَرْعِيَّةُ وَالْحَقُّ الْمَقْضِیُّ، فَنَحْنُ قَائِلُونَ: اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ يٰا شَهْرَ اللّٰهِ الْأَكْبَـرَ، وَيٰا عَيْدَ أَوْلِيٰائِهِ، اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ يٰا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقٰاتِ، وَ يٰا خَیْرَ شَهْرٍ فِی الْأَيّٰامِ وَالسّٰاعَاتِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الآْمٰالُ، وَنُشِـرَتْ فِيهِ الْأَعْمٰالُ.
پس ما او را وداع می‌کنیم، وداع کسی که هجرانش بر ما سخت و غم‌انگیز است و روگرداندنش ما را غم‌زده و دچار وحشت کرد. برای او برعهدۀ ما، پیمانی محفوظ و حرمتی در خور رعایت و حقّی واجب‌الاداء، لازم شد. بر این اساس می‌گوییم: سلام بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا، و ای عید دوستانش، سلام بر تو ای گرامی‌ترین همنشین از میان اوقات، و ای بهتـرین ماه، در ایّام و ساعات، سلام بر تو ماهی که در آن، آرزوها و حاجات به برآورده شدن نزدیک است، و اعمالی که موجب خشنودی خداست در آن پخش شده.
اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُہُ مَوْجُوداً، وَأَفْجَعَ فَقْدُہُ مَفْقُوداً وَمَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَـرَّ، وَأَوْحَشَ مُنْقَضِياً فَمَضَّ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِيهِ الْقُلُوبُ، وَقَلَّتْ فِيهِ الذُّنُوبُ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ نَاصِـرٍ أَعَانَ عَلَی الشَّيْطَانِ، وَصَاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مٰا أَكْثـَرَ عُتَقَاءَ اللّٰهِ فِيكَ، وَمٰا أَسْعَدَ مَنْ رَعىٰ حُرْمَتَكَ بِكَ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مٰا كَانَ أَمْحَاكَ لِلذُّنُوبِ، وَأَسْتَـرَكَ لِأَنْوَاعِ الْعُيُوبِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مٰا كَانَ أَطْوَلَكَ عَلَی الْمُجْرِمِینَ وَأَهْيَبَكَ فیٖ صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ لاٰ تُنَافِسُهُ الْأَيّٰامُ.
سلام بر تو، ای هم‌نشینی که هنگام موجود بودن، منزلتش بزرگ و وقت مفقود شدن، فقدانش دردناک و مایۀ امیدی که دوری‌اش، رنج‌آور است. سلام بر تو همدمی که چون رو کند، مونس گردد و مسـرور و شاد کند و زمانی که سپری شود، به وحشت اندازد و دل‌ها را به درد آورد. سلام بر تو همسایه‌ای که دل‌ها در آن نرم و گناهان در او کم شد. سلام بر تو یاوری که ما را در مبارزۀ با شیطان یاری داد و رفیقی که راه‌های احسان را هموار و آسان ساخت. سلام بر تو چه بسیارند آزادشدگان خدا در تو و چه خوشبخت است کسی که احتـرامت را برای وجود خودت رعایت کرد. سلام بر تو چه بسیار گناهان را محو کردی و چه بسیار عیب‌ها را پوشاندی. سلام بر تو چه طولانی بودی بر گناهکاران و چه با هیبت بودی در قلوب اهل ایمان. سلام بر تو ماهی که تـمام زمان‌ها قدرت رقابت با او را ندارند.
اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلاٰمُ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ غَیْرَ كَرِيهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَلاٰ ذَمِيمِ الْمُلاٰبَسَةِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ كَمٰا وَفَدْتَ عَلَيْنَا بِالْبَـرَكَاتِ، وَغَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِيئَاتِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ غَیْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَلاٰ مَتْـرُوكٍ صِيٰامُهُ سَأَماً. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ، وَمَحْزُونٍ عَلَيْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ كَمْ مِنْ سُوءٍ صُـرِفَ بِكَ عَنّٰا، وَكَمْ مِنْ خَیْرٍ أُفِيضَ بِكَ عَلَيْنَا.
سلام بر تو ماهی که نسبت به هر کاری، مایۀ سلامتی است. سلام بر تو که مصاحبت و هم‌نشینی‌اش ناپسند و معاشـرتش نکوهیده نیست. سلام بر تو، چنانکه با برکات بر ما وارد شدی و چرک خطاها را از ما شستی. سلام بر تو که وداع با تو، نه از باب خستگی و فراغت از روزه‌ات، نه به خاطر ملالت است. سلام بر تو که قبل از آمدنش خواستارش بودیم و پیش از رفتنش بر او اندوهگینیم. سلام بر تو چه بدی‌ها که به سبب تو از ما برطرف شد و چه خوبی‌ها که به وسیلۀ تو بر ما فرو ریخت.
اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ وَعَلیٰ لَيْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِي هِيَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ مٰا كَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَيْكَ، وَأَشَدَّ شَوْقَنَا غَداً إِلَيْكَ. اَلسَّلاٰمُ عَلَيْكَ وَعَلیٰ فَضْلِكَ الَّذِي حُرِمْنَاهُ، وَعَلیٰ مَاضٍ مِنْ بَرَكَاتِكَ سُلِبْنَاهُ. اَللّٰهُمَّ إِنّٰا أَهْلُ هٰذَا الشَّهْرِ الَّذِي شَـرَّفْتَنَا بِهِ، وَوَفَّقْتَنَا بِـمَنِّكَ لَهُ، حِینَ جَهِلَ الْأَشْقِيٰاءُ وَقْتَهُ، وَحُرِمُوا لِشَقَائِهِمْ فَضْلَهُ، وَأَنْتَ وَلِیُّ مٰا اٰثَرْتَنَا بِهِ مِنْ مَعْرِفَتِهِ، وَهَدَيْتَنَا لَهُ مِنْ سُنَّتِهِ، وَقَدْ تَوَلَّيْنَا بِتَوْفِيقِكَ صِيٰامَهُ وَقِيٰامَهُ عَلیٰ تَقْصِیرٍ، وَأَدَّيْنَا فِيهِ قَلِيلًا مِنْ كَثِیرٍ.
سلام بر تو و بر شب قدری که از هزار ماه بهتـر است. سلام بر تو که دیروز، نسبت به تو چه خواستار و آرزومند بودیم، و فردا به سوی تو، چه بسیار شوق داریم. سلام بر تو و بر فضیلتت که از آن محروم شدیم و بر برکات گذشته‌ات که از ما گرفته شد. خداوندا ما اهل این ماهیم که ما را به سبب آن شـرافت و بزرگی بخشیدی و با لطف و احسانت بر انجام اعمالش ما را موفّق فرمودی. هنگامی‌که تیره‌بختان وقتش را نشناختند و از بخت بدشان از فضیلتش محروم شدند. تویی صاحب اختیار و سـرپرست که ما را به شناسایی آن برگزیدی و به راه و روش آن هدایت‌مان کردی و ما به توفیق تو با همۀ کوتاهی و تقصیر عهده‌دار روزه و شب‌زنده‌داری او شدیم و در آن اندکی از بسیار را به جا آوردیم.
اَللّٰهُمَّ فَلَكَ الْحَمْدُ إِقْرَاراً بِالْإِسَاءَةِ وَاعْتِـرَافاً بِالْإِضَاعَةِ وَلَكَ مِنْ قُلُوبِنَا عَقْدُ النَّدَمِ، وَمِنْ أَلْسِنَتِنَا صِدْقُ الِاعْتِذَارِ، فَأْجُرْنَا عَلیٰ مٰا أَصَابَنَا فِيهِ مِنْ التَّفْرِيطِ، أَجْراً نَسْتَدْرِكُ بِهِ الْفَضْلَ الْمَرْغُوبَ فِيهِ، وَنَعْتَاضُ بِهِ مِنْ أَنْوَاعِ الذُّخْرِ الْمَحْرُوصِ عَلَيْهِ، وَأَوْجِبْ لَنٰا عُذْرَكَ عَلیٰ مٰا قَصَّرْنَا فِيهِ مِنْ حَقِّكَ، وَابْلُغْ بِأَعْمَارِنَا مٰا بَیْنَ أَيْدِينَا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ الْمُقْبِلِ، فَإِذَا بَلَّغْتَنَاهُ فَأَعِنِّا عَلیٰ تَنَاوُلِ مٰا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْعِبَادَةِ، وَأَدِّنَا إِلَی الْقِيٰامِ بِـمٰا يَسْتَحِقُّهُ مِنَ الطَّاعَةِ، وَأَجْرِ لَنٰا مِنْ صَالِحِ الْعَمَلِ مٰا يَكُونُ دَرَكاً لِحَقِّكَ فِی الشَّهْرَيْنِ مِنْ شُهُورِ الدَّهْرِ.
خداوندا تو را سپاس در حالی که به بدی‌های‌مان اقرار و به ضایع کردن ماه مبارک و هم چنین به تباه کردن اعمال‌مان، اعتـراف داریم و برای تو در دل‌های‌مان، پشیمانی پا برجا و ثابت و در زبان‌مان عذر صادقانه قرار دارد، بر این اساس در برابر تقصیر و تفریطی که در این ماه گریبان‌گیر ما شد پاداشی عنایت کن که از پرتو آن پاداش، فضیلت دلخواه‌مان را در این ماه به دست آوردیم و اندوخته‌های گوناگون مورد علاقه را عوض بستانیم. و عذر ما را در کوتاهی از ادای حقّت بپذیر و عمرهای ما را که پیش روی ماست، به ماه رمضان آینده برسان و چون ما را به آن رساندی بر انجام عبادتی که شایسته توست، یاری‌مان فرما، و به انجام طاعتی که سزاوار آن ماه است، برسان و عمل شایسته‌ای که سبب تدارک حقّ توست در آن دو ماه از ماه‌های روزگار، به دست ما جاری فرما.
اَللّٰهُمَّ وَمٰا أَلْمَمْنَا بِهِ فیٖ شَهْرِنَا هٰذَا مِنْ لَمَمٍ أَوْ إِثْمٍ أَوْ وَاقَعْنَا فِيهِ مِنْ ذَنْبٍ وَاكْتَسَبْنَا فِيهِ مِنْ خَطِيئَةٍ عَلیٰ تَعَمُّدٍ مِنّٰا أَوْ عَلیٰ نِسْيٰانٍ ظَلَمْنَا فِيهِ أَنْفُسَنَا أَوِ انْتَهَكْنَا بِهِ حُرْمَةً مِنْ غَیْرِنَا. فَصَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَاسْتُـرْنَا بِسِتْـرِكَ، وَاعْفُ عَنّٰا بِعَفْوِكَ، وَلاٰ تَنْصِبْنَا فِيهِ لِأَعْیُنِ الشَّامِتِینَ، وَلاٰ تَبْسُطْ عَلَيْنَا فِيهِ أَلْسُنَ الطَّاغِینَ، وَاسْتَعْمِلْنَا بِـمٰا يَكُونُ حِطَّةً وَكَفَّارَةً لِمٰا أَنْكَرْتَ مِنّٰا فِيهِ بِرَأْفَتِكَ الَّتِي لاٰتَنْفَدُ وَفَضْلِكَ الَّذِي لاٰيَنْقُصُ.
خداوندا در هر گونه لغزشی که در این ماه رمضان‌مان وارد شدیم از گناه کوچک یا بزرگ، یا معصیتی که در آن مرتکب شدیم، یا خطایی که در آن کسب کردیم از روی عمد یا فراموشی که در آن به خود ستم روا داشتیم، یا به آن پردۀ حرمت دیگری را دریدیم، پس بر محمّد و آلش درود فرست و ما را به پرده‌پوشی‌ات بپوشان و به گذشتت از ما بگذر و ما را به خاطر گناهی که کردیم، در برابر دیدۀ بدخواهانۀ ناپاکان قرار مده و زبان طعنه زنندگان را به روی ما باز مکن و ما را به رأفت و لطفت که پایان نـمی‌پذیرد و بر پایۀ احسانت که کاستی ندارد، به اعمالی بدار که باعث ریزش گناهان و کفارّۀ اموری شود که در این ماه، از ما ناپسند شمردی.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَاجْبُـرْ مُصِيبَتَنَا بِشَهْرِنَا، وَبَارِكْ لَنٰا فیٖ يَوْمِ عِيدِنَا وَفِطْرِنَا، وَاجْعَلْهُ مِنْ خَیْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْنَا، أَجْلَبُهُ لِعَفْوٍ وَأَمْحَاهُ لِذَنْبٍ وَاغْفِرْ لَنٰا مٰا خَفِيَ مِنْ ذُنُوبِنَا وَمٰا عَلَنَ. اَللّٰهُمَّ اسْلَخْنَا بِانْسِلاٰخِ هٰذَا الشَّهْرِ مِنْ خَطَايٰانَا، وَأَخْرِجْنَا بِخُرُوجِهِ مِنْ سَيِّئَاتِنَا، وَاجْعَلْنَا مِنْ أَسْعَدِ أَهْلِهِ بِهِ وَأَجْزَلِهِمْ قِسْماً فِيهِ، وَأَوْفَرِهِمْ حَظًّا مِنْهُ.
خداوندا بر محمّد و آلش درود فرست و مصیبت از دست رفتـن رمضان‌مان را جبـران کن و روز عید و فطرمان را بر ما مبارک فرما و آن را از بهتـرین روزهایی که بر ما گذشته قرار ده، جلب کننده‌ترین روز نسبت به بخشش و محو کننده‌ترین زمان برای گناه و معاصی پنهان و آشکارمان را بیامرز. خداوندا با گذشتـن این ماه، از خطاهای ما بگذر و با خارج شدنش، ما را از گناهان‌مان خارج کن و ما را از خوشبخت‌ترین اهل این ماه به آن و پرنصیب‌ترین آنان در آن و بهره‌مندترین ایشان از آن قرار ده.
اَللّٰهُمَّ وَمَنْ رَعىٰ حَقَّ هٰذَا الشَّهْرِ حَقَّ رِعَايَتِهِ، وَحَفِظَ حُرْمَتَهُ حَقَّ حِفْظِهَا، وَقَامَ بِحُدُودِہِ حَقَّ قِيٰامِهَا، وَاتَّقىٰ ذُنُوبَهُ حَقَّ تُقَاتِهَا، أَوْ تَقَرَّبَ إِلَيْكَ بِقُرْبَةٍ أَوْجَبْتَ رِضَاكَ لَهُ، وَعَطَفْتَ رَحْمَتَكَ عَلَيْهِ، فَهَبْ لَنٰا مِثْلَهُ مِنْ وُجْدِكَ، وَأَعْطِنَا أَضْعَافَهُ مِنْ فَضْلِكَ، فَإِنَّ فَضْلَكَ لاٰيَغِيضُ، وَإِنَّ خَزَائِنَكَ لاٰتَنْقُصُ بَلْ تَفِيضُ، وَإِنَّ مَعَادِنَ إِحْسَانِكَ لاٰتَفْنىٰ، وَإِنَّ عَطَاءَكَ لَلْعَطَاءُ الْمُهَنَّا، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَاكْتُبْ لَنٰا مِثْلَ أُجُورِ مَنْ صَامَهُ أَوْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ إِلیٰ يَوْمِ الْقِيٰامَةِ.
خداوندا کسی که حقّ این ماه را آن‌طور که می‌بایست رعایت کرد و احتـرامش را به نحوی که شایسته بود نگه داشت و حدودش را به صورتی که سزاوار بود به پای داشت و از گناهانش به طور کامل پرهیز کرد، یا به وسیلۀ عمل خالصی به تو تقرّب جست، عملی که موجب خشنودی‌ات و معطوف کردن رحمتت بر اوست، پس مانند آنچه به او بخشیدی، بر ما هم از توانگری‌ات ببخش و چندین برابر آن را از احسانت به ما عطا کن، مسلماً احسانت کاهش نـمی‌پذیرد و خزاینت کاستی پیدا نـمی‌کند بلکه افزون می‌شود و همانا معادن احسانت از بین نـمی‌رود و قطعاً عطای تو عطایی است گوارا. خداوندا بر محمّد و آلش درود فرست و برای ما پاداشی، همانند پاداش کسی که این ماه را روزه گرفت، یا در آن تا روز قیامت به بندگی‌ات برخاست، بنویس.
اَللّٰهُمَّ إِنّٰا نَتُوبُ إِلَيْكَ فیٖ يَوْمِ فِطْرِنَا الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُؤْمِنِینَ عِيداً وَسُـرُوراً، وَلِأَهْلِ مِلَّتِكَ مَجْمَعاً وَمُحْتَشَداً مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ أَذْنَبْنَاهُ، أَوْ سُوءٍ أَسْلَفْنَاهُ، أَوْ خَاطِرِ شَـرٍّ أَضْمَرْنَاهُ، تَوْبَةَ مَنْ لاٰيَنْطَوِي عَلیٰ رُجُوعٍ إِلیٰ ذَنْبٍ، وَلاٰ يَعُودُ بَعْدَهَا فیٖ خَطِيئَةٍ، تَوْبَةً نَصُوحاً خَلَصَتْ مِنَ الشَّكِّ وَالِارْتِيٰابِ، فَتَقَبَّلْهَا مِنّٰا وَارْضَ عَنّٰا وَ ثَبِّتْنَا عَلَيْهَا.
خداوندا در روز فطرمان‌که آن را برای مؤمنین عید و سـرور و برای اهل آیینت روز اجتماع و گردهمایی قرار دادی، به درگاهت از هر گناهی که مرتکب شدیم، یا کار زشتی که از پیش فرستادیم، یا اندیشۀ سویی که در باطن‌مان پنهان داشتیم، توبه می‌کنیم، توبۀ کسی که خیال بازگشت به گناه را ندارد و پس از آن به دامن خطایی بر نـمی‌گردد، توبه‌ای خالص که از شک و تردید پاک باشد، پس آن را از ما بپذیر و از ما خشنود باش و ما را بر آن توبه ثابت قدم دار.
اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنَا خَوْفَ عِقَابِ الْوَعِيدِ، وَشَوْقَ ثَوَابِ الْمَوْعُودِ حَتّٰی نَجِدَ لَذَّةَ مٰا نَدْعُوكَ بِهِ، وَكَاٰبَةَ مٰا نَسْتَجِیرُكَ مِنْهُ، وَاجْعَلْنَا عِنْدَكَ مِنَ التَّوَّابِینَ الَّذِينَ أَوْجَبْتَ لَهُمْ مَحَبَّتَكَ، وَقَبِلْتَ مِنْهُمْ مُرَاجَعَةَ طَاعَتِكَ يٰا أَعْدَلَ الْعَادِلِینَ. اَللّٰهُمَّ تَجَاوَزْ عَنْ اٰبَائِنَا وَأُمَّهَاتِنَا وَأَهْلِ دِينِنَا جَمِيعاً مَنْ سَلَفَ مِنْهُمْ وَمَنْ غَبَـرَ إِلیٰ يَوْمِ الْقِيٰامَةِ.
خداوندا ترس از عذاب تهدید شده و شوق ثواب وعده داده شده را روزی ما فرما تا لذّت آنچه که از تو می‌خواهیم و اندوه آنچه که از آن به تو پناه می‌بریم دریابیم، و ما را نزد خود از توبه‌کنندگانی که محبّتت را بر آنان ضـروری و مقرر کردی و بازگشت به طاعتت را از ایشان پذیرفتی قرار ده، ای عادل‌ترین عادلان خداوندا از همۀ پدران و مادران و اهل دین‌مان بگذر چه آنان که درگذشته‌اند و چه آن‌ها که تا روز قیامت خواهند آمد.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ نَبِيِّنَا وَآلِهِ كَمٰا صَلَّيْتَ عَلیٰ مَلاٰئِكَتِكَ الْمُقَرَّبِینَ، وَصَلِّ عَلَيْهِ وَآلِهِ كَمٰا صَلَّيْتَ عَلیٰ أَنْبِيٰائِكَ الْمُرْسَلِینَ، وَصَلِّ عَلَيْهِ وَآلِهِ كَمٰا صَلَّيْتَ عَلیٰ عِبَادِكَ الصَّالِحِینَ، وَأَفْضَلَ مِنْ ذٰلِكَ يٰارَبَّ الْعَالَمِینَ، صَلاٰةً تَبْلُغُنَا بَرَكَتُهَا، وَيَنَالُنَا نَفْعُهَا، وَيُسْتَجَابُ لَهٰا دُعَاؤُنَا إِنَّكَ أَكْرَمُ مَنْ رُغِبَ إِلَيْهِ، وَأَكْفىٰ مَنْ تُوُكِّلَ عَلَيْهِ، وَأَعْطىٰ مَنْ سُئِلَ مِنْ فَضْلِهِ، وَأَنْتَ عَلیٰ كُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِيرٌ.
خداوندا بر محمّد پیامبـر ما و آلش درود فرست همان گونه که بر فرشتگان مقرّبت درود فرستادی، و بر او و آلش درود فرست همان‌گونه که بر پیامبـران مرسلت درود فرستادی، و بر او و آلش درود فرست همان‌گونه که بر بندگان شایسته‌ات درود فرستادی و برتر و بهتـر از آن را، ای پروردگار جهانیان، درودی که برکتش به ما رسد و سودش نصیب ما شود و به خاطر آن دعای‌مان مستجاب گردد. تو بزرگوارترین کسی هستی که به او روی آورده شده و بی‌نیازکننده‌ترین کسی هستی که به او اعتماد شده و بخشنده‌ترین کسی هستی که از احسانش درخواست شده و تو بر هر کاری توانایی.