اَللّٰهُمَّ إِنَّ أَحَداً لاٰيَبْلُغُ مِنْ شُكْرِكَ غَايَةً وَإِنْ اَبْعَدَ إِلّٰا حَصَلَ عَلَيْهِ مِنْ إِحْسَانِكَ مٰا يُلْزِمُهُ شُكْرَكَ، وَلاٰ يَبْلُغُ مَبْلَغاً مِنْ طَاعَتِكَ، وَإِنِ اجْتَهَدَ إِلّٰا كَانَ مُقَصـِّراً دُونَ اسْتِحْقَاقِكَ بِفَضْلِكَ، فَأَشْكَرُ عِبَادِكَ عَاجِزٌ عَنْ شُكْرِكَ، وَأَعْبَدُهُمْ لَكَ مُقَصِّـرٌ عَنْ طَاعَتِكَ، لاٰيَجِبُ لِأَحَدٍ مِنْهُمْ أَنْ تَغْفِرَ لَهُ بِاسْتِحْقَاقِهِ، وَلاٰیَحِقُّ لَهُ أَنْ تَرْضیٰ عَنْهُ بِاسْتِيجَابِهِ.
خداوندا هیچ کس در سپاسگزاری‌ات به مقصدی نـمی‌رسد هر چند که دور رفته باشد، مگر اینکه حاصل شود او را از احسان تو، آنچه او را ملزم به شکر تو سازد، و به جایی از طاعتت نـمی‌رسد، هر چند بكوشد مگر اينكه در برابر شايستگى تو به فضلت مقصـر بوده باشد، پس، سپاسگزارترين بندگانت ناتوان است از سپاسگزاری‌ات و عبادت كننده‌ترين آنان از طاعت تو مقصـر است، براى هيچ كس از آنها واجب نـمی‌شود که او را به استحقاقش ببخشی، و او را حق نباشد که به استحقاقش از او خرسند گردی.
فَمَنْ غَفَرْتَ لَهُ فَبِطَوْلِكَ، وَمَنْ رَضِيتَ عَنْهُ فَبِفَضْلِكَ، تَشْكُرُ يَسيِـرَ مٰا تُشْكَرُ بِهِ، وَتُثِيبُ عَلیٰ قَلِيلِ مٰا تُطَاعُ فِيهِ، حَتّىٰ كَأَنَّ شُكْرَ عِبَادِكَ الَّذِی أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ ثَوَابَهُمْ، وَأَعْظَمْتَ فِیهِ جَزَاءَهُمْ، أَمْرٌ مَلَكُوا اسْتِطٰاعَةَ الِامْتِنَاعِ مِنْهُ دُونَكَ فَكٰافَأْتَهُمْ، وَلَمْ يَكُنْ سَبَبُهُ بِيَدِكَ فَجٰازَيْتَهُمْ،
پس هر كه را بيامرزى به لطف تو باشد، و از هر كه راضی شده‌ای به فضلت بوده، سپاس می‌گویی اندک چیزی را که در سپاس تو انجام شود، و پاداش مى‌دهى اندک چيزى را كه به آن اطاعت شوى تا آنجا كه سپاس بندگانت که واجب نـموده‌ای ثوابشان را بر آن، و پاداش آنان را در آن فراوان ساخته‌ای، امری است که خود مالک بوده‌اند توانایی خودداری از آن را در برابر تو و تو آنها را پاداش داده‌باشی، و سبب آن در دست تو نبوده و آنان را جزا داده باشی.
بَلْ مَلَكْتَ يٰا إِلٰهیٖ أَمْرَهُمْ قَبْلَ أَنْ يـَمْلِكُوا عِبَادَتَكَ، وَأَعْدَدْتَ ثَوَابَهُمْ قَبْلَ أَنْ يَفِيضُوا فیٖ طَاعَتِكَ، وَذٰلِكَ أَنَّ سُنَّتَكَ الْإِفْضَالُ، وَعَادَتَكَ الْإِحْسٰانُ، وَسَبِيلَكَ الْعَفُوُ، كُلُّ الْبَـرِيَّةِ مُعْتَـرِفَةٌ بِأَنَّكَ غَیْرُ ظَالِمٍ لِمَنْ عَاقَبْتَ، وَشَاهِدَةٌ بِأَنَّكَ مُتَفَضِّلٌ عَلیٰ مَنْ عٰافَيْتَ، وَكُلٌّ مُقِرٌّ عَلیٰ نَفْسِهِ بِالتَّقْصِیرِ عَمَّا اسْتَوْجَبْتَ، فَلَوْلاٰ أَنَّ الشَّيْطٰانَ يَخْتَدِعُهُمْ عَنْ طَاعَتِكَ مٰا عَصَاكَ اَحَدٌ، وَلَوْلاٰ أَنَّهُ یُصَوِّرُ لَهُمُ الْبَاطِلَ فیٖ مِثَالِ الْحَقِّ مٰا ضَلَّ عَنْ طَرِيقِكَ ضٰالٌّ.
بلکه تو ای خدای من پیش از آنکه پرستش تو را انجام دهند، مالک امرشان بوده‌ای، و ثواب آنان را آماده کرده‌ای پیش از آنکه به طاعت تو بپردازند و آن بدین جهت است که سنت تو تفضل، و عادت تو نیکوکاری و راه تو، بخشش است، از این رو همه آفریدگان معتـرف‌اند که تو دربارۀ هر که عقوبتش کنی ستم نکرده‌ای، و شاهدند که هر که را ببخشی در حقّش تفضل فرموده‌ای، و همگان درباره خویش به تقصیر نسبت به آنچه سزاوار آنی معتـرفند. بنابراین اگر شیطان ایشان را از طاعتت نفریبد هیچ عصیان‌گری تو را معصیت نکند، و اگر شیطان باطل را در نظرشان به صورت حق جلوه ندهد هیچ گمراهی از راه تو منحرف نشود.
فَسُبْحَانَكَ مٰا أَبْیَنَ كَرَمَكَ فیٖ مُعَامَلَةِ مَنْ أَطَاعَكَ أَوْ عَصَاكَ، تَشْكُرُ الْمُطِيعَ عَلیٰ مٰا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ، وَتُـمْلِی لِلْعَاصِی فيٖمَا تَـمْلِكُ مُعَاجَلَتَهُ فِيهِ، أَعْطَيْتَ كُلًّا مِنْهُمَا مٰا لاٰيَجِبُ لَهُ، وَ تَفَضَّلْتَ عَلیٰ كُلٍّ مِنْهُمَا بِـمٰا يَقْصُـرُ عَمَلُهُ عَنْهُ، وَلَوْ كَافَیْتَ الْمُطِيعَ عَلیٰ مٰا أَنْتَ تَوَلَّيْتَهُ لَهُ بِالسَّوٰاءِ لَأَوْشَكَ أَنْ يَفْقُدَ ثَوَابَكَ، وَأَنْ تَزُولَ عَنْهُ نِعْمَتُكَ، وَلٰكِنَّكَ جَازَيْتَهُ عَلَی الْمُدَّةِ الْقَصِیرةِ الْفَانِيَةِ بِالْمُدَّةِ الطَّوِيلَةِ الْخَالِدَةِ، وَعَلَی الْغَايَةِ الْقَرِيبَةِ الزّٰائِلَةِ بِالْغَايَةِ الْمَدِيدَةِ الْبَاقِيَةِ.
پس منزّهی تو، چه آشکار است بزرگواری‌ات در برخورد با کسی که تو را اطاعت کرده یا عصیان نـموده، مطیع را در مقابل آنچه خود برایش فراهم آورده‌ای پاداش می‌دهی، و معصیت کار را در آنچه تعجیل در کیفرش به دست توست مهلت می‌دهی، به هر یک از آن دو نفر عطایی نـموده‌ای که مستحق آن نبوده، و به هر یک تفضّلی فرموده‌ای که عملش از آن قاصـر است، و اگر اطاعت کننده را بر آنچه حضـرتت او را بر آن گماشته‌ای (نه بر عمل خودش) پاداش می‌دادی، بیم آن بود که ثوابت را از دست بدهد، و نعمتت از او زایل شود، ولی تو به بزرگواری خود در برابر مدت کوتاه از دست رفتنی به مدّتی طولانی و همیشگی، و در مقابل مدت نزدیک گذرا با مدت دامنه‌دار جاوید او را پاداش دادی.
ثُمَّ لَمْ تَسُمْهُ الْقِصَاصَ فِيمٰا أَكَلَ مِنْ رِزْقِكَ الَّذِی يَقْوٰى بِهِ عَلیٰ طٰاعَتِكَ، وَلَمْ تَحْمِلْهُ عَلَی الْمُنَاقَشَةِ فِی الْآلٰاتِ الَّتیٖ تَسَبَّبَ بِاسْتِعْمَالِهَا إِلیٰ مَغْفِرَتِكَ، وَلَوْ فَعَلْتَ بِهِ ذٰلِكَ لَذَهَبَ جَمِيعُ مٰا كَدَحَ لَهُ، وَلَصَارَتْ جُمْلَةُ مٰا سَعىٰ فِيهِ جَزٰاءً لِلصُّغْرىٰ مِنْ مِنَنِكَ، وَلَبَقِیَ رَهْناً بَیْنَ يَدَيْكَ بِسَائِرِ نِعَمِكَ، فَمَتىٰ كَانَ يَسْتَحِقُّ شَيْئاً مِنْ ثَوَابِكَ؟ لاٰ، مَتىٰ.
سپس در برابر رزقی که از سفره نعمت تو خورده تا به سبب آن بر طاعتت نیرو گیرد با او معامله پایاپای نکردی، و از او بازپرسی دقیق درباره ابزاری که آنها را سبب رسیدن به مغفرتت قرار داده ننمودی، و اگر با مطیع چنین رفتار می‌نـمودی تـمام حاصل دستـرنج و سعی و زحمت او در مقابل کوچک‌ترین نعمت‌ها و عطاهایت از دست می‌رفت، و در پیشگاه مقدّست به خاطر سایر نعمت‌هایت در گرو می‌ماند، پس چه زمانی شایستگی چیزی از ثواب تو را می‌داشت؟ نه، هیچ گاه!
فَهٰذِهِ يٰا إِلٰهیٖ حَالَةُ مَنْ أَطَاعَكَ، وَسَبِيلُ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فَأَمَّا الْعَاصِی أَمْرَكَ، وَالْمُوَاقِعُ نَهْيَكَ، فَلَمْ تُعَاجِلْهُ بِنِقْمَتِكَ لِكَیْ يَسْتَبْدِلَ بِحَالِهِ فیٖ مَعْصِيَتِكَ حَالَ الْإِنٰابَةِ إِلیٰ طٰاعَتِكَ، وَلَقَدْ كَانَ يَسْتَحِقُّ يٰا إِلٰهیٖ فیٖ أَوَّلِ مٰا هَمَّ بِعِصْيَانِكَ كُلَّ مٰا أَعْدَدْتَ لِجَمِيعِ خَلْقِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، فَجَمِيعُ مٰا أَخَّرْتَ عَنْهُ مِنْ وَقْتِ الْعَذَابِ وَأَبْطَأْتَ عَلَيْهِ مِنْ سَطَوَاتِ النِّقْمَةِ، فَتَـرْكٌ مِنْ حَقِّكَ وَرِضًی بِدُونِ وَاجِبِكَ. فَمَنْ أَكْرَمُ يٰا إِلٰهیٖ مِنْكَ وَمَنْ أَشْقىٰ مِمَّنْ هَلَكَ عَلَيْكَ؟!
این است خدای من، حالِ آن کسی که تو را فرمان برده، و سـرنوشت کسی که به عبادت تو اقدام نـموده، و اما آن که از تو نافرمانی کرده و نهی تو را مرتکب شده پس عجله در انتقام از او نکردی، تا مگر به جای حال معصیت تو حال برگشت به طاعت تو گزیند، در صورتی که او در اولین باری که بر عصیان تو همّت نـموده مستحق تـمام عقوبت‌هایی که برای جمیع بندگانت مهیا نـموده‌ای گشته، پس هر عذابی که از او به تأخیر انداخته‌ای، و هر سطوت انتقام و عقابی که از او بازپس داشته‌ای حق قطعی توست که وامی‌گذاری، و به کمتر از آنچه استحقاق توست رضا داده‌ای. پس ای خدای من کریم‌تر از تو کیست؟ و بدبخت‌تر از کسی که به سبب مخالفت با تو هلاک شده، چه کسی است؟
فَتَبَارَكْتَ أَنْ تُوصَفَ إِلّٰا بِالْإِحْسَانِ، وَكَرُمْتَ أَنْ يُخَافَ مِنْكَ إِلَّاالْعَدْلُ، لاٰيُخْشیٰ جَوْرُكَ عَلیٰ مَنْ عَصَاكَ، وَلاٰيُخَافُ إِغْفٰالُكَ ثَوَابَ مَنْ أَرْضَاكَ، فَصَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وَاٰلِهِ وَهَبْ لیٖ مِنْكَ أَمَلِی وَ زِدْنِی مِنْ هُدَاكَ مٰا أَصِلُ بِهِ إِلیٰ تَوْفِيقِ عَمَلِی، إِنَّكَ مَنّٰانٌ كَرِيمٌ.
پس تو والاتر از آنی که جز به احسان وصف شوی، و منزّه از آنی که جز از جهت عدل از تو بتـرسند، بیم جور و جفا به معصیت کار از تو نـمی‌رود، و ترس واگذاشتـن پاداش کسی که تو را به عبادت خشنود ساخته در کار نیست، پس بر محمد و آلش درود فرست، و آرزوی مرا برآور، و هدایتت را آن گونه بر من افزایش ده که به سبب آن توفیق در کار خویش یابم، زیرا که تو بخشندۀ کریمی.
یٰا مَنْ لاٰتَنْقَضِی عَجَائِبُ عَظَمَتِهِ احْجُبْنَا عَنِ الْإِلْحَادِ فیٖ عَظَمَتِكَ، وَیٰا مَنْ لاٰتَنْتَهِی مُدَّةُ مُلْکِهِ، اعْتِقْ رِقَابَنَا مِنْ نِقْمَتِكَ، وَیٰا مَنْ لاٰتَفْنیٰ خَزَائِنُ رَحْمَتِهِ، اجْعَلْ لَنٰا نَصِیباً مِنْ رَحْمَتِكَ، وَیٰا مَنْ تَنْقَطِعُ دُونَ رُؤْیَتِهِ الْأَبْصَارُ أَدْنِنَا مِنْ قُرْبِكَ، وَیٰا مَنْ تَصْغُرُ عِنْدَ خَطَرِهِ الْأَخْطَارُ کَرِّمْنَا عَلَیْكَ، وَیٰا مَنْ تَظْهَرُ عِنْدَهُ بَوٰاطِنُ الْأَخْبَارِ لاٰتَفْضَحْنَا لَدَیْكَ، وَأَغْنِنَا عَنْ هِبَةِ الْوَاهِبِینَ بِهِبَتِكَ، وَاکْفِنَا وَحْشَةَ الْقَاطِعِینَ بِصِلَتِكَ حَتّٰی لاٰنَرْغَبَ إِلیٰ أَحَدٍ مَعَ فَضْلِكَ، وَلاٰنَسْتَوْحِشَ مِنْ أَحَدٍ مَعَ بِذَلِكَ.
ای کسی که شگفتیهای عظمتت پایان‌بردار نیست، ما را از الحاد و لغزش در عظمتت بازدار، ای آن که دوران فرمانروایی‌ات را نهایت نیست، ما را از بند عذاب خود رهایی بخش، ای کسی که گنجینه‌های رحمتت را فنا نیست، برای ما از رحمتت نصیب و بهره‌ای قرار ده، ای که چشم‌ها و دیدهها از دیدنت فرو ماند، ما را به عرصه‌گاه قربت نزدیک کن، و ای کسی که در برابر قدر و منزلتت تـمام منزلت‌ها کوچک است، ما را در پیشگاهت گرامی دار، و ای آن که خبـرهای نهانی در نزدت آشکار است، ما را نزد خود رسوا مکن، ما را به بخشش خود از بخشش دیگران بی‌نیاز ساز و ترس گسستـن دیگران را از ما با پیوستـن ما به خودت کفایت فرما، تا با وجود عطای تو از دیگری نخواهیم و با احسان تو از احدی نهراسیم.
اَللّٰهُمَّ کِدْ لَنٰا وَلاٰ تَکِدْ عَلَیْنَا، وَامْکُرْ لَنٰا وَلاٰ تَـمْکُرْ بِنٰا، وَأَدِلْ لَنٰا وَلاٰ تُدِلْ مِنّٰا، اَللّٰهُمَّ قِنٰا عَذَابَكَ، وَاهْدِنَا بِكَ، وَلاٰ تُبَاعِدْنَا عَنْكَ، فَإِنَّكَ مَنْ تَقِهِ یَسْلَمْ، وَمَنْ تَهْدِهِ یَعْلَمْ، وَ مَنْ تُقَرِّبْهُ إِلَیْكَ یَغْنَمْ.
خداوندا در هر کار به نفع ما چاره ساز و بر زیان ما چاره مساز و به سود ما تدبیر کن و به ضـرر ما تدبیر مفرما و ما را چیره‌گی ده و دیگران را بر ما چیره مساز، خداوندا، ما را از غضب خودت حفظ کن و به عنایت خویش نگاهدار، و به سوی خودت هدایت کن و از پیشگاهت دور منما، آن را که تو حفظ کنی سالـم می‌ماند و آن را که تو هدایت کنی، دانا شود و آن را که تو به خود نزدیک سازی، غنیمت بَرد.
اَللّٰهُمَّ اِنَّـمٰا یَکْفِی الْکُفَاةُ بَفَضْلِ قُوَّتِكَ فَاکْفِنَا، وَاِنَّـمٰا یُعْطِی الْمُعْطُونَ مِن فَضْلِ جِدَتِكَ فَاَعْطِنَا، وَاِنَّـمٰا یَهتَدِی الْمُهتَدُونَ بِنُورِ حِکْمَتِكَ فَاهْدِنَا، اَللّٰهُمَّ اِنَّكَ مَنْ وَالَیتَ لَمْ یَضْـرُرْهُ خِذلٰانُ الْخَاذِلِینَ، وَمَنْ اَعْطَیْتَ لَمْ یَنْقُصْهُ مَنْعُ الْمَانِعِینَ، وَ مَنْ هَدَیْتَ لَمْ یَغوِهِ اِضْلاٰلُ الْمُضِلِّینَ فَامْنَعْنَا بِعِزَّتِكَ مِن شَـرِّ عِبَادِكَ، وَاَغْنِنَا عَنْ غَیْرِكَ بِاِرْفَادِكَ، وَاسْلُكْ بِنٰا سُبُلَ الْحَقِّ بِاِرْشَادِكَ،
خداوندا کفایت کنندگان، به فضل توان تو کفایت می‌شوند، پس ما را کفایت کن، و می‌بخشند بخشندگان از زیادتی بخشش و توانگری‌ات، پس به ما عطا کن، و هدایت یافتگان هدایت می‌یابند به نور حکمتت، پس ما را هدایت کن، خداوندا هر که را تو سـرپرستی کنی، یاری نکردن فروگذاران او را زیان نرساند و هر کس را تو عطا کنی منع باز دارندگان او را نقصان ندهد و هر که را هدایت کنی، گمراه‌سازی گمراه کنندگان فریبش ندهد. پس ما را با عزتت نگاهدار از شـر بندگانت و بی نیازمان ساز از غیر خودت با بخشندگی‌ات و ما را در راه حق روان ساز با راهنمایی‌ات،
وَاکْفِنَا حَدَّ نَوَائِبِ الزَّمَانِ، وَسُوءَ مَصَائِدِ الشَّیطَانِ، وَمَرَارَةَ صَوْلَةِ السُّلْطَانِ، وَاجْعَلْ سَلاٰمَةَ قُلُوبِنَا فیٖ ذِکرِ عَظَمَتِكَ، وَفَرَاغَ أَبْدَانِنَا فیٖ شُکْرِ نِعْمَتِكَ، وَانْطِلاٰقَ أَلْسُنِنَا فیٖ وَصْفِ مِنَّتِكَ، وَاجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِكَ الدّٰاعِینَ إِلَیْكَ، وَمِنْ هُدَاتِكَ الدّٰالِّینَ عَلَیْكَ، وَمِنْ خَاصَّتِكَ الْحَاضِـرِینَ لَدَیْكَ.
و ما را از سختی مصائب زمان و شـرّ دام‌های شیطان و تلخی قهر سلطان حفظ فرما، و سلامت قلوب ما را در ذکر عظمتت و آسایش بدن‌هامان را در شکر نعمتت و روانی زبان ما را در وصف عطایت قرار بده، و ما را در زمره دعوت‌کنندگان به سویت قرار بده و از جمله راهنمایانی که به تو دلالت و راهنمایی می‌کنند قرار ده و در حلقه خاصان از بندگانت درآر.