آیا برای عملکرد انسان معیار و میزان اعمالی وجود دارد؛ چه کسی می تواند میزان سنجش باشد؟

چرا برای سنجش اعمال انسان نیاز به میزان وجود دارد و میزان اعمال انسان چه کسی است؟

در دروس قبل گفتیم که هر پدیده و مفهومی وسیلۀ سنجش خاصی دارد که میزان نامیده می شود و میزان اعمال ما «حق» است؛ یعنی اعمال ما در قیامت با حق سنجیده می شود [1]و وزن هر عملی بستگی به مقدار حقی دارد که در انجام آن صرف شده است. اعمال ما هرقدر در بردارندۀ حق و حقیقت باشد، به همان اندازه دارای اعتبار، ارزش و ثقل است؛ در حقیقت خداوند همه چیز را به صورت ریاضی خلق کرده و برای هرچیزی عدد و میزان متناسب قرار داده که همان حق است.

برای مثال طبق ریاضیات خلقت، میزان  عناصری مانند قند، چربی، آهن و کلسیم در بدن باید مقادیر مشخصی باشند و این مقادیر و میزان ها همان حقی هستند که برای سنجش سلامت بدن مورد استفاده قرار می گیرند. بدن سالم بدنی است که در آن، همۀ مقادیر بر طبق میزان ها و به اندازه و متعادل باشند؛ در غیر این صورت باید ضعف و بیماری و گرفتاری را تحمل کند.

وقتی مطابقت با میزان های سلامت در بدن، که تنها در مدت کوتاه دنیا با ماست، به این اندازه مهم است، ضرورت و اهمیت بسیار زیاد سلامت روح یا قلب، که جاودانه و تنها دارایی  ما در ابدیت است، بیشتر آشکار می شود. همان طور که می دانیم ما برای داشتن شادی و آرامش درونی در دنیا و یک زندگی سرشار از لذت و سعادت در ابدیت، به قلب سلیم نیاز داریم. از این جهت حیاتی ترین سنجش برای ما سنجش روح یا قلبمان است. قلب ما باید با حق یا میزان های آخرتی مطابقت داشته باشد تا با شرایط زیستی بهشت و بالاتر از آن سازگار باشیم و طعم خوشبختی ابدی را بچشیم؛ برای مثال قلبی که آکنده از رذایلی مانند کینه، حسادت، بدبینی و تکبر است با حق و شرایط زیستی بهشت سازگاری ندارد و در مقابل قلبی که صفات رحمان، کریم، ستار و غفور خداوند را کسب کرده است با شرایط زیستی بهشت مطابقت دارد.

با توجه به همۀ این تفاسیر آیا کسی وجود دارد که قلب و روح او با حق مطابقت کامل داشته باشد؟ تنها چنین کسی می تواند میزان اعمال و معیاری برای سنجش سلامت قلب و روح ما محسوب شود.

اعمال ما با اعمال چه کسانی مقایسه می شود؟

ما معمولاً برای سنجش هرچیزی آن را با بهترین حالت آن، یعنی با الگو یا نمونۀ عالی آن مقایسه می کنیم. برای مثال در سنجش سلامت اعضاء بدن، مثل چشم، گوش، بینی، لب، دهان، دست، پا، استخوان ها، قلب، معده و کبد، میزان یا معیار سنجش، سالم ترین حالت آن عضو است که با شرایط زیستی دنیا تناسب کامل دارد. مثلاً یک گوش سالم، فرکانس 8000 هرتز را به خوبی می شنود یا یک قلب سالم، در هر دقیقه 60 تا 100 بار ضربان دارد؛ به طور کلی یک بدن کاملاً سالم معیار و میزانی برای سنجیدن سلامت هر بدنی است. در مورد قلب یا روح ما هم همین گونه است. میزان اعمال یا معیار سلامتی قلب، سالم ترین حالت قلب است و همۀ ما می دانیم که معصومین (علیهم السلام) دارای سالم ترین قلب یا همان قلب سلیم هستند. اهل بیت (علیهم السلام) اولین مخلوق، مثل اعلی و آیینۀ تمام نمای الله هستند؛ به عبارتی تمام اسماء الهی به صورت بالفعل در ایشان وجود دارد. ایشان خلیفه های خداوند در روی زمین هستند و اعمال ایشان عین همان چیزیست که خداوند بدان دستور داده است. به همین دلیل ایشان نمونۀ عالی انسانیت و معیار و میزان اعمال ما محسوب می شوند. ازاین رو در زیارت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آمده است: «سلام بر میزان اعمال»[2] بنابراین هرچه عمل ما به اعمال ایشان و سبک زندگی انسانی نزدیک تر و شبیه تر باشد، ارزش و ثقل بیشتری خواهد داشت؛ در حقیقت تک تک اعمال ما در قیامت براساس اعمال معصومین (علیهم السلام) یا همان میزان اعمال سنجیده می شود؛ مثلاً نماز ما را با نماز امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می سنجند. هر اندازه که نماز ما به نماز ایشان نزدیک تر باشد،  ارزش نماز ما بیشتر است و ترازوی عمل ما سنگین تر خواهد شد. به طور کلی حسنات موجب سنگینی ترازوی اعمال و سیئات و گناهان موجب سبکی آن هستند؛ در واقع ما در هر لحظه از زندگی با تک تک انتخاب ها، ارتباط ها، رفتار و افکار خود در حال حرکت یا دور شدن از قلب سلیم هستیم؛ به این ترتیب که اگر آن ها مطابق حق و با سبک زندگی معصومین (علیهم السلام) تنظیم شده باشند به سمت قلب سلیم پیش می رویم و تولدی سالم به آخرت خواهیم داشت و در نتیجه از سعادت ابدی بهره مند خواهیم شد.

در این درس دربارۀ میزان اعمال صحبت کردیم. گفتیم که معصومین (علیهم السلام) مظهر و جلوۀ عالی حق تعالی و معیار سنجش یا میزان اعمال ما می باشند. یعنی ارزش و وزن اعمال ما بستگی به این دارد که چقدر به اعمال ایشان نزدیک تر و شبیه  تر است؛ به عبارت دیگر هرچه انتخاب ها، ارتباط ها، رفتار و افکار ما، مطابقت بیشتری با سبک زندگی اهل بیت (علیهم السلام) داشته باشد، ارزش و ثقل اعمال ما بیشتر خواهد بود و از قلب سالم تری برخوردار خواهیم بود؛ در نتیجه ابدیت زیباتر و باشکوه تری خواهیم داشت.

شما پیرامون مفهوم بررسی شده در این درس چه نظری دارید؟ برایمان بنویسید.

[1] 《وَالْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ》(سوره اعراف، آیه ۸)

[2] «السَّلامُ عَلَىٰ مِیزانِ الْأَعْمالِ» (زیارت مطلقه امیرالمؤمنین)