منظور از حجاب عادت چیست؛ چگونه دوباره شگفتی را ببینیم؟

حجاب عادت؛ قاتل خاموش شکرگزاری و رشد

تا به حال شده از خواب بیدار شوید، گوشی تان را بردارید، پنجره را باز کنید، چای بریزید و روزتان را شروع کنید؛ بی آن که حتی یک لحظه به این فکر کنید که این کارها چه قدر عجیب، زیبا و شگفت انگیزند؟
● نگاه شما به نعمت ها و پدیده های اطراف تان چگونه است؛ پرسشگرانه یا از روی عادت؟
● به نظر شما چه چیزی باعث می شود که حتی عجیب ترین اتفاق ها برایمان عادی شوند؟
● آیا تا به حال موفق شده اید پیش از خوردن یک میوه، ابتدا خوب به آن نگاه کنید، ببویید، رنگش را ببینید و بعد آن را نوش جان کنید؟

ما انسان ها آن قدر به دیدن هر روزۀ نعمت ها و پدیده های جهان عادت کرده ایم که اغلب فراموش می کنیم چقدر باید شکرگزار باشیم؛ در واقع چیزی که باعث می شود زیبایی ها را نبینیم و از زندگی لذت نبریم، حجابی ضخیم به نام حجاب عادت است.

این حجاب همان چیزی ست که نمی گذارد قدر چشم، زبان، گوش، تنفس، تفکر، یا حتی یک لیوان آب را بدانیم. تنها وقتی یکی از این نعمت ها را از دست بدهیم، می فهمیم چه گوهر گرانبهایی را نادیده می گرفتیم.

حتی کودکان امروزی هم به دیدن هواپیما، ماشین، گوشی همراه و اینترنت عادت کرده اند و دیگر مثل گذشته از آن ها شگفت زده نمی شوند؛ غافل از اینکه پشت این تکنولوژی ها، زحمت، دانش و حتی جان بسیاری از انسان ها قرار دارد.

اما آیا می توان حجاب عادت را کنار زد؟ آیا می توان دوباره با چشمی تازه به زندگی نگاه کرد؟
پیش از رسیدن به پاسخ، بیایید برخی از مهم ترین نمونه های حجاب عادت را بررسی کنیم.

کدام نعمت ها برایمان عادی شده اند؟ | مصادیق حجاب عادت

همان طور که در مقدمه اشاره کردیم، حجاب عادت یکی از سخت ترین موانع در مسیر رشد و تعالی انسان است. این حجاب باعث می شود تا ما نتوانیم معارف را به درستی درک کنیم. یکی از مصادیق مهمی که به آن عادت کرده ایم و اغلب از بهره برداری صحیح از آن غافل می مانیم، نماز است؛ در حالی که نماز معراج مؤمن است و به عنوان غذای واجبی که باید در طول روز به بخش انسانی وجودمان برسانیم؛  هرگز نباید برای ما حالت تکراری پیدا کند. اما به دلیل حجاب عادت، ما تنها در سطح لفظی با نماز ارتباط برقرار می کنیم و این ارتباط سطحی باعث می شود که نماز نتواند آن انرژی و قدرت لازم را به ما منتقل کند.

حجاب عادت می تواند حتی به فراموشی عظمت خودمان و دیگران منجر شود. این مسئله گاهی موجب بی احترامی یا تحقیر افرادی می شود که برای خداوند و اهل بیت جایگاه والایی دارند و در پیشگاه خداوند از مقام و منزلت برخوردارند. وجود این حجاب باعث می شود که گاهی فردی سال ها در کنار معصومین زندگی کند، اما نتواند از حضور معنوی و روحانی آن ها بهره ای ببرد. [1]

ابتلا به حجاب عادت همچنین مانع از دیدن الطاف خداوند، ائمه و فرشتگان می شود؛ در نتیجه، نعمت ها و خوبی های اطراف مان به چشم مان نمی آیند. مثلاً، ممکن است عادت به زحمات والدین و همسران مان باعث شود که قدر این تلاش ها را ندانیم و متوجه این نعمت ها نباشیم. حتی در برخی مواقع، این عادت زدگی آن قدر شدید می شود که خداوند با بروز بلاهایی در زندگی، این حجاب را از بین می برد تا انسان دوباره متوجه شود و به شکرگزاری بپردازد. حالا که با مهم ترین نمودهای حجاب عادت آشنا شدیم، وقت آن رسیده که راهکارهایی برای عبور از این مانع بشناسیم.

چطور دوباره با چشم یک کودک ببینیم؟ | عبور از حجاب عادت با نگاه تازه

اولین گام برای تمرین نگاه صحیح، برداشتن عینکی است که حوادث جهان را عادی نشان می دهد. باید مانند کودکان به جهان نگاه کرده و هر چیز را جدید بدانیم. کودکان به هر چیز در جهان نگاه پرسشگر و متعجب دارند؛ زیرا اولین باری است که آن را می بینند و هیچ چیز برایشان تکراری و عادی نیست.

اگر بخواهیم حجاب عادت را از مقابل دیدگان مان کنار بزنیم، باید به هر چیزی با نگاه نو و تازه نگاه کنیم نه از روی عادت؛ درست مانند دانشجوی پزشکی که وقتی می خواهد سر کلاس بنشیند یا سراغ تشریح بدن برود، یقین دارد که با یک امر تخصصی و بسیار پیچیده روبه روست. مثال های بی شماری جهت تمرین با این نوع نگاه وجود دارد، از جمله ریز شدن در جزئیات هر چیزی که خدا آفریده است؛ مثل نگاه به یک کودک و یادآوری گذشتۀ او و این که ابتدا یک نطفه بوده و سپس به موجودی با این همه لطافت، ظرافت، زیبایی و حالت های مختلف تبدیل شده   است. 

از دیگر راه های مبارزه با حجاب عادت، تفکر دربارۀ مفاهیم قیامت، آخرت، بهشت، و نعمت های آن است؛ برای مثال، با دقت در رنگ و بوی میوه ها و شکافتن هستۀ آن ها و دقیق شدن در زیبایی های آن ها، به حکمت خالق آن پی می بریم؛ در حالی که به طور معمول تمام این موارد در پسِ حجاب عادت، از دیده پنهان می شوند.

نگاه دقیق و بدون عادت به مخلوقات، شگفتی ما را برمی انگیزد و ما را وادار به سجده می  کند. خداوند متعال هر کدام از پدیده های این جهان را به عشق ما و برای ما آفریده است؛ شایسته نیست که ساده از کنار آن ها رد شویم. وقتی درست و با دقت به یک گل و برگ های آن نگاه کنیم و ببینیم که فرشته ها چگونه تک تک قسمت های این گل را صورت گری کرده اند، بیشتر به قیمت حقیقی خود پی می بریم و در می یابیم که چه قدر در نزد خداوند عزیز و دوست داشتنی بوده ایم که او تمام این عالم را به خاطر ما آفریده است. تفکر، ما را به عالی ترین درجات می رساند؛ هرچند اگر پنج دقیقه طول بکشد! همین مقدار که، میوه ای را در دست می گیریم و با تأمل در رنگ، طعم، عطر، ساختار هندسی، خواص و آثار آن به قدرت، حکمت و زیبایی خداوند می اندیشیم، می تواند هم سنگ سال ها عبادت و نماز روی نفس ما تأثیر بگذارد.

شکرگزاری؛ پلی برای دیدن دوباره زیبایی ها و عبور از حجاب عادت

یکی دیگر از راه های کنار زدن حجاب عادت، شکرگزاری در برابر نعمت هایی ست که خداوند به ما عطا کرده است؛ بسیاری از بیماری ها، گرفتاری ها، بداخلاقی ها و تنش هایی که در زندگی با آن ها مواجه می شویم، به دلیل ناشکری   و ناسپاسی خودمان است. بسیاری از مواقعی که سر سفره می نشینیم، حتی برای یک لحظه به این مسئله فکر نمی کنیم که نعمتی که نصیب مان شده، چه کسی به ما داده است. بسیاری از ما حتی به خاطر نمی آوریم چه موقع بعد از خوردن آب، کلمۀ «الحمدلله رب العالمین» را گفته ایم، در حالی که عمل آب خوردن، خود یک نعمت بزرگ است. شاید باورتان نشود که آب، نعمتی به این صافی و نرمی از گلوی برخی افراد مانند بعضی از بیماران سرطانی به راحتی پایین نمی رود.

اگر بتوانیم این حجاب را کنار بزنیم و به تک  تک نعمت های خداوند بیندیشیم، دریایی از نور، معرفت، قدرت و سرعت کسب خواهیم کرد. گاهی خداوند برای اینکه این عادت به سراغ مان نیاید و همه چیز برایمان عادی نشود، تعادل همیشگی را به هم می زند تا دریابیم از چه نعمت هایی برخوردار بوده ایم

در این درس دربارۀ حجاب عادت صحبت کردیم و چند نمونه از مصادیق آن را گفتیم؛ در ادامه نیز دو راهکار مهم برای عبور از این حجاب ذکر کردیم. اگر بخواهیم چشم مان به حقیقت باز شود، باید همواره با دقت نگاه کنیم، بیندیشیم و شکرگزار باشیم. کنار زدن حجاب عادت، تمرینی همیشگی ست.
به نظر شما، چه راهکارهای دیگری می تواند در این مسیر کمک کننده باشد؟

[1] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرماید: «أزهَدُ النّاس فی العالِم، أهلُهُ و جیرانُه؛ کسان و همسایگان مرد دانشمند از همۀ مردم نسبت به او بى‌رغبت‌ترند.» (کنزالعمال، ج۱۶، ص۱۱۳)