فرصت‌های تازه
اغلب ما بر این باوریم که شب‌های قدر محدود به شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌و‌سوم ماه مبارک رمضان است. در حالی که اگر به ادعیۀ مربوط به شب‌های قدر رجوع کنیم، درمی‌یابیم که تعداد این رَحِم‌های زمانی قدرتمند بسیار بیشتر است. برای مثال در دعای شب بیستوهفتم ماه مبارک رمضان آمده است که خدایا در این ماه فضیلت لیله‌القدر را نصیبم گردان.[1] این مژده‌ای است برای ما که بدانیم فرصت‌مان تمام نشده. علاوه بر شب بیستوهفتم شب عید فطر هم از شب‌های بسیار قدرتمند ذکر شده است و علاوه بر این‌ها عرفه فرصتی است که می‌تواند تمام غفلت ما در ماه رمضان را جبران کند. پس حتی اگر فرصت شب‌های قدر را از دست داده‌اید، امکان کسب تقدیرات ارزشمند هنوز برای شما فراهم است. در این مقالات به بیان راهکارهای کسب تقدیرات ارزشمند خواهیم پرداخت تا برای شب‌های بیستوهفتم ماه مبارک و شب عید فطر آماده باشیم.
با زبان آن‌ها سخن بگو
از دلچسب‌ترین و خوش‌گوارترین نعمت‌هایی که خدا به ما بخشیده، فرصت مکالمه‌های ساده و خودمانی با اوست. اما انسان در کنار این گفت‌وگوهای روزمره نیازمند مکالماتی تخصصی‌تر برای تشخیص و دریافت تقدیرات مهم است.
گفتیم که جهان ما بر پایۀ ریاضیات خلق شده و تقدیر و اندازه در تمام ارکان آن وجود دارد، اما ما این اندازه‌های دقیق را نمی‌شناسیم و آشنایی درستی با آن‌ها نداریم. پس بهترین راه برای دریافت قَدَرهای ارزشمند، رجوع به افرادی است که با این اندازه‌ها آشنا هستند. پس از خدا و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اهل بیت (علیهم‌السلام) همان متخصصان معصومِ آشنا به اندازه‌های جهان هستند.
اگر زیرک باشیم هرگز از اشاره‌های معصومین (علیهم‌السلام) برای رشد و دریافت تقدیرات قدرتمند غفلت نمی‌کنیم. زیرا می‌دانیم که هرگز به تنهایی نمی‌توانیم بهترین برنامه‌ها و دعاها را برای تمام جنبه‌های زندگی خود داشته باشیم.
دعاها و مناجات‌هایی که از معصومین (علیهم‌السلام) به ما هدیه شده، گنجینه‌ای از عالی‌ترین تقدیرات است که ما می‌توانیم آن‌ها را با صدق از خدا طلب کنیم.
معصومین (علیهم‌السلام) برای رسیدن ما به بالاترین تقدیرات مجموعه‌ای از مهارت‌ها و دعاها را به ما آموخته‌اند. هر کدام از ادعیه وقت، شرایط و اثر مخصوص به خود را دارند. برای مثال اثر دعاهای مخصوص به شب بسیار بیشتر و ارزشمندتر است، اگرچه نباید از دعاهای روز هم غافل شد.
پس کوتاه‌ترین راه برای رسیدن به تقدیرات زیبا دعاها و مناجات‌هایی است که اهل بیت برای ما طراحی کرده و در اختیار ما گذاشته‌اند. دعاهایی مثل ابوحمزه، کمیل، مناجات خمس‌عشر، افتتاح و دعاهای صحیفۀ سجادیه که هر کدام از آن‌ها قابلیت رشد و جذب عالی‌ترین تقدیرات را به انسان می‌دهد.
نکتۀ مهمی که همواره باید به آن دقت کنیم، این است که این دعاها برای هموار کردن مسیر اتصال و تقرب ما به خدا چیده شده‌اند. پس در خواندن این دعاها و مناجات‌ها باید به دنبال کیفیت، تأثیر دعا و کسب حال خوب باشیم، نه کمیت دعاهایی که خوانده‌ایم. زیرا یک دقیقه توجه با تمرکز از ساعت‌ها دعا خواندن کسالت‌بار اثر بیشتری بر قلب ما می‌گذارد.
سبک خواستنت را زیبا کن
همۀ ما خوب می‌دانیم که نوع درخواست ما، در جوابی که می‌گیریم تاثیر بسیاری دارد. نحوۀ کمک خواستن ما اگر طلب‌کارانه و بی‌ادبانه باشد، نزدیک‌ترین افراد زندگی‌مان هم با اکراه به ما کمک خواهند کرد.
در بحث دعا و درخواست انسان از خدا هم این قانون وجود دارد. در حقیقت زیرک‌ترین فرد در شب قدر سائل‌ترین فرد است. اما تفاوت این قانون در آسمان با زمین این است که خدا و اهل آسمان از حقیقت درون انسان باخبرند. پس بهتر است که بازیگری برای اهل آسمان را رها کرده و در این شب از خودبینی، خودپرستی و احساس رضایت از خود دست بکشیم. اگر در شب‌های قدر پر از کمالات وهمی، حسی، خیالی و عقلانی باشیم، اصلاً به ساحت دعا و طلب مشرف نمی‌شویم. فردی که از احساس عبادت و قرب پر شده است، از خدا طلبکار خواهد بود و اگر هم به ساحت دعا ورود پیدا کند، چیزی دریافت نخواهد کرد.
دعا فرصتی برای تخلیۀ احساسات دروغین است، امکانی که با استفاده از آن می‌توانیم ظرف وجودمان را خالی کنیم تا ظرفیت دریافت نعمت‌های جدید را پیدا کنیم. مانند کودکی گم شده، به آغوش خدا پناه ببریم و بگوییم: پر و بالی برایم نمانده، اما پروازهای بلند تا شبیه شدن به تو را در سر دارم.
گفتیم که تقدیرات ما همان چیزی است که تاکنون کسب کرده‌ایم و دعا فرصت رها شدن از این تقدیرات و به دست آوردن قَدَرهای نیکو است. قَدَرهایی که بر اساس نیازهای بخش انسانی وجودمان تنظیم شده باشند، نه بخش حیوانی.
چرا باید دعا کنیم؟
دعا تمرین گفتگوی صحیح با آسمانیان است. به علاوه نمونه‌ای کامل از سبک زندگی انسانی را به ما ارائه می‌کند. اگر علاوه بر خواندن و طلب کردن در دعا، یاد بگیریم که هر دعایی کلاسی عملی برای تغییر و اصلاح سبک زندگی و نظام تفکر ماست، بیشترِ راه خودسازی را طی کرده‌ایم. تا زمانی که محتواهای گنجانده شده در ادعیه را در زندگی عملی خود جاری نکنیم، مناجات‌خوانی‌ها و دعا خواندن‌ها فقط ما را سرگرم کرده و شهوت عبادت را در وجودمان ارضا می‌کند.
اگر دعا کنیم اما قصدی برای تغییر خود نداشته باشیم، مانند این است که رو‌به‌روی اهل بیت (علیهم‌السلام) نشسته باشیم و دروغ ببافیم.[2] برای مثال نمی‌شود که در طلب دیدن روی امام در دعای عهد و ندبه گریه کنیم، اما روزمرگی‌های ما اغلب به هرزه‌گردی در صفحات مجازی بگذرد و برای رسیدن به این آرزو تلاشی نداشته باشیم. در حقیقت دعا مقدمۀ تصمیم است و تصمیم مقدمۀ تلاش و عمل است. ملاک قرب هر انسان هم میزان سعی اوست: «و برای انسان چیزی جز سعی و کوشش او نیست.»[3]
تقدیرات زیبای ذکر شده در ادعیه و مناجات‌ها برای تحریک انسان به این آرزوها و رغبت‌ها و یادآوری سبک صحیح زندگی هستند. این فرازها نقشۀ راه و حرکت انسان هستند. زیباترین تقدیرها هم از همین فرازها استخراج می‌شوند؛ مثل تقدیر مغفرت، تقدیر قناعت، نجات از آتش، حسنه و از همه مهم‌تر تقدیر توبه و تقدیر شباهت به صفات خدا.
محکم‌ترین جوشن
جوشن در لغت به معنای زره و لباس جنگی است. تأکید فراوان بر چندین بار خواندن و تا انتها خواندن جوشن کبیر ما را از حقیقتی بزرگ منحرف کرده است. و آن این است که دعای جوشن کبیر از بزرگ‌ترین فرصت‌ها برای عشق‌بازی و شناخت خداوند است. اسماء الهی ذکر شده در این دعا همان صفت‌ها و مقام‌های انسان هستند که ما از آن‌ها فاصله گرفته‌ایم. این جواهر نمایشگاهی مفصّل و شامل هزار تابلو از صفات خداست. انسان در این نمایشگاه سیر می‌کند و با تفکر روی این اسماء، قدر و اندازه‌های خویش را می‌شناسد. سپس سعی می‌کند این صفات و اسماء را که همچون ژن‌هایی خاموش در وجودش حضور دارند، روشن و فعال کند.
اصلاً هدف جوشن آن است که ما در دانشگاه اسامی خدا غرق لذت شویم و سپس در کسب چند اسم از این اسامی تخصص پیدا کنیم، تا این اسم به یکی از صفات و اسامی ما تبدیل شده و از دارایی‌های قلبی ما شود.
در این مقاله به فرصت‌های باقی‌مانده در کسب تقدیرات اشاره کردیم و گفتیم که شب بیستوهفتم ماه مبارک رمضان و عید فطر هم از شب‌های قدر هستند. ادبیات دعا کردن و تأثیر آن بر کسب تقدیرات را شرح دادیم و گفتیم که از بهترین تقدیرات این است که صفاتی از صفات خدا را در قلب خود به دست بیاوریم.
پی‌نوشت:
[1] اَللّهُمَّ ارزُقنی فِیهِ فَضلَ لَیلَهِ القَدر (شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان)
[2] امام صادق عليه السلام: «المُقيمُ علَى الذَّنبِ و هُو مِنهُ مُستَغفِرٌ كَالمُستَهزئَ.» (كسى كه از گناه استغفار كند و باز به آن ادامه دهد، مانند شخص مسخره كننده است. حارالانوار، ج۶، ص۳۶)
[3](سورۀ مبارکۀ نجم آیه 39) «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ»