حسرت گذشته چگونه ما را از پا می اندازد و راهکار مبارزه با آن چیست؟

چرا به حسرت گذشته دچار می شویم؟ شیطان چه نقشی در این میان دارد؟

آخ چه می‌شد اگر فلان کار را نکرده بودم؟

اگر می‌شد به گذشته برگردم؛

این جملات و حسرت‌هایی از این دست برای خیلی از ما آشنا هستند، حسرت‌هایی که از تفکر و ماندن در گذشته حاصل شده و مدام ذهن ما را از اکنون و آینده منحرف می‌کنند و انحراف ذهن از اکنون و آینده خودش عامل حسرت‌های جدیدی در آینده خواهد شد!

آیا شما هم از کسانی هستید که حسرت گذشته دائماً شما را آزار می­دهد؟

آیا می­توان افکار منفی و حسرت گذشته را دور ریخت؟

می­دانید حسرت گذشته از کجا ناشی می­شود؟

آیا دربارۀ حملۀ شیطان از عقب چیزی می­دانید؟

همان­طور که در دروس قبل گفتیم، شیطان یک شخصیت حقیقی و خارجی بوده و اسمی عام برای نامیدن  هر موجود پلید و فریبکاری است که انسان را غافل یا گمراه می‌کند. شیطان تمام سعی خود را می­کند تا با تولید افکار منفی، حسرت گذشته و وسوسه­های فریبنده ما را فریب داده و از راه راست منحرف کند. این موجود شرور از چهار جهت جلو، عقب، راست و چپ به ما حمله می­کند[1] تا ما را از ساختن ابدیتی زیبا ناتوان کند؛ بنابراین می­توان گفت که باید شیطان را از مهم­ترین و خطرناک­ترین دشمنان خود بدانیم.[2]

البته اگر توجه کنیم همۀ ما در درون خود، شیطان را به عنوان یک موجود فریبکار و گمراه­کننده پذیرفته­ایم؛ برای مثال در محاورات روزمره­مان با مردم مشابه این جملات را بسیار می­شنویم: «شیطون می­گه چنان بزنمش که نتونه از جاش بلند شه»، «شیطون می­گه برم آبروش رو بریزم» و جملاتی از این دست، یا هنگامی که می­خواهیم دربارۀ چیزی یا کاری صحبت کنیم، می­گوییم: «گوش شیطان کر» یعنی این امکان را می­دهیم که شیطان با وسوسه­ها و نقشه­های خود در آن کار مشکل ایجاد کند، با این وجود متأسفانه اغلب او را جدی نمی­گیریم و به دنبال دفع حملات او نیستیم! دشمنی که همیشه همراه ماست و دائماً در تلاش است تا دنیا و آخرت ما را نابود کند.

هر عقل سلیمی این را می­پذیرد که نباید از شمنی فریبکار غافل باشیم؛ بلکه باید با هوشیاری کامل، تمام سعی خود را بکنیم تا از حملات او در امان بمانیم. به راستی چگونه می­توان فریب­ این دشمن نابکار را نخورد؟

در این درس می­خواهیم دربارۀ حملۀ شیطان از عقب و حسرت گذشته صحبت کنیم؛ حمله­ای که مربوط به اتفاقات منفی و ناراحت­کنندۀ گذشته است. می­خواهیم بدانیم راهکار مقابله با این افکار منفی چیست.

شیطان چگونه حسرت گذشته و افکار منفی را ایجاد می­کند؟

همان­گونه که گفتیم حملۀ شیطان از عقب، مربوط به گذشتۀ ماست. گناهان، کدورت­ها و شکست‌ها، سه عامل بسیار مهم در گذشتۀ ما هستند، که دستاویز شیطان در این حمله قرار می‌گیرند. شیطان با استفاده از این سه عامل، حسرت گذشته و افکار منفی را در وجود ما شعله­ور می­کند؛ برای مثال مدام به این فکر می­کنیم «چرا فلان گناه را انجام دادم؟» «اگر سراغ فلان کسب و کار نمی­رفتم، سرمایه­ام را از دست نمی‌دادم.» «فلانی به من بی­احترامی کرد و در مهمانی دعوتم نکرد.» و هزاران حسرت را در ذهن و قلب خود می­پرورانیم.

هدف شیطان در حملۀ از عقب، ایجاد غم، حقارت، ناامیدی، ترس و از بین رفتن اعتماد به نفس در ماست. در واقع شیطان در حملۀ از عقب، گناهان، کدورت­ها و شکست‌ها را به رخ ما می­کشد تا از حرکت ما به سوی کمال جلوگیری کند.

گناهان عامل حسرت

گناهانی که ما در گذشته مرتکب شده‌­ایم، یکی از دستاویزهای شیطان در حملۀ از عقب هستند. شیطان با یادآوری گناهان گذشته، باعث توجه دائم ما به آن­ها شده و در نتیجه؛ در ما احساس سرخوردگی و خود تحقیری را ایجاد می‌کند. با این ترفند  ما همواره خودمان را آلوده دیده و لایق یک ارتباط صمیمی و قوی با پروردگارمان و معصومین (علیهم السلام) نخواهیم دانست. برخی از ما هنوز که هنوز است به گناهی که سال­ها پیش انجام داده­ایم، فکر می­کنیم و دائماً خود را بابت آن سرزنش کرده و حسرت گذشته را می­خوریم. گناه ما هر چقدر هم بزرگ باشد نباید باعث دوری ما از خداوند شود، چون خدای ما بزرگتر است.

یادآوری کدورت‌ها

در حمله از عقب کدورت‌ها یکی دیگر از دستاویزهای شیطان هستند. شیطان بر روی دلخوری­ها و کدور‌ت‌های ما از دیگران، سرمایه­گذاری زیادی انجام می‌دهد و همواره سعی دارد با یادآوری خاطرات بد و ناراحت­کنندۀ ما از دیگران، علاوه بر خراب کردن روحیۀ ما، رابطۀ ما با آن­ها را هم به هم بریزد. شیطان دائماً در تلاش است تا خاطرات تلخ، کینه و کدورت‌های میان ما با دوستان، آشنایان یا خانواده را به رخ­مان بکشد تا هیچ‌گاه نتوانیم، دلی آرام و شاد داشته باشیم؛ برای نمونه، بسیاری از ما بعد از گذشت سال­ها از جشن ازدواج‌مان هنوز دلخوری­هایی را که از همسر یا خانوادۀ او در آن روز داشته­ایم، به یاد می­آوریم که این یادآوری، کار شیطان است.

هدف دیگر شیطان از یادآوری کدورت­ها این است که ما را از همۀ خیر و برکاتی که از همدلی، مهربانی، وحدت و توافق نصیب­مان می‌شود، محروم کند. شیطان با یادآوری کدورت‌های گذشته مانع از ایجاد صلح و دوستی در بین­ افراد می‌شود.

یادآوری شکست‌ها

شکست‌ها دستاویز دیگر شیطان برای حمله از عقب است. همۀ ما به طور طبیعی در زندگی خود دچار شکست‌هایی در مسائل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، معنوی، تحصیلی، شغلی، روابط زناشویی، خانوادگی و دوستانه یا در امور جهادی و مقدس شده­ایم. شیطان با یادآوری شکست­ها، حسرت گذشته را در ما به وجود می­آورد و بی‌عرضه بودن را به ما تلقین می‌کند، تا مانع قدرت و شجاعت ­ما برای اصلاح اشتباهات و تصمیم‌‌گیری‌های بزرگ و سرنوشت‌ساز شود.

شیطان با این ترفند، دلسردی و ترس از شکست­های بعدی در ما ایجاد می­کند و باعث می‌شود ما مدام غصۀ گذشته را بخوریم و در نهایت نتوانیم برای آیندۀ خود، قدم‌های مثبتی برداریم؛ مانند یک فرد مطلقه که مدام به ازدواج ناموفق خود فکر کرده و خود را بابت انتخاب نادرستی که داشته شماتت می­کند و همین موجب احساس ضعف و ناامیدی او می­شود.

چگونه می­توانیم با حسرت گذشته مقابله کنیم؟

با شناخت رویکردهای شیطان برای حملۀ از عقب متوجه می­شویم که همۀ ما در معرض این حمله هستیم و اگر با آن مقابله نکنیم، شیطان نه تنها به دنیای ما، بلکه به آخرت و زندگی ابدی ما خسارت بسیار بزرگی خواهد زد.

یک راه مهم و ضروری برای مقابله با شیطان این است که لزوم خودشناسی و شیطان شناسی را جدی بگیریم، برای نمونه وقتی حملۀ شیطان از عقب را بشناسیم، منشأ حسرت­ها و افکار منفی ناشی از این حمله را تشخیص داده و تسلیم حقه­های او ­نمی­شویم. در کل، افکاری که موجب ایجاد غم، ترس، ناامیدی و احساس ضعف و ناتوانی در ما می­شوند، مربوط به ما نیستند؛ بلکه از طرف شیطان ‌بوده و نباید به آن­ها اهمیت داد.

یک راه دیگر برای مقابله با حملۀ شیطان، برطرف کردن نقطه ضعف­های­مان است؛ چون شیطان با استفاده از خلأهایی که در وجودمان داریم به سراغ ما می­آید؛ برای مثال بخشش اشتباهات دیگران و نداشتن کینه از آن­ها، یک راه مهم در مقابله با افکار منفی ایجاد شده از طرف شیطان است. راه دیگر، طلب بخشش از گناهان است.

از حركات جالب كودكان اين است كه بعد از هر اشتباهی خود را در دامن پدر و مادر می­اندازند و با وجود هر اشتباهی كه انجام داده­اند، خواهان بخشش هستند و ارتباط خود را با والدين­شان هرگز قطع نمی­كنند. ما هم باید مانند همان كودك خطاكار باشیم و بعد از ارتکاب گناه، رابطۀ خود را با خداوند مهربان قطع نکرده و از او طلب بخشش کنیم. نباید این نکتۀ مهم را هرگز فراموش کنیم، که آغوش مهربان خداوند همیشه به روی ما باز است. مگر نه این است که اگر لباس­مان کثیف شود، نه لباس را دور می‌اندازیم و نه غصه می‌خوریم؛ بلکه آن را می‌شوییم یا اگر بدن­مان آلوده شود، به جای ناراحتی، به حمام رفته و خود را تمیز می‌کنیم؛ در صورت آلوده شدن قلب­مان به گناه نیز باید همین کار را انجام دهیم.

راه مهم دیگر برای مقابله با حملۀ شیطان این است که به جای تلاش برای بیرون کردن افکار منفی، نسبت به آن‌ها بی‌توجه بوده و خودمان را با افکار مثبت و زیبا مشغول کنیم.

در نهایت این نکتۀ خیلی مهم را هم فراموش نکنیم که رفاقت با خداوند، توکل کردن و پناه بردن به او از شر شیطان بسیار اهمیت دارد و موجب می­شود تا شیطان قدرت تسلط بر ما را از دست بدهد؛ چون وقتی ما با منشأ قدرت ارتباط برقرار می­کنیم، نیرنگ­ها و توطئه­های شیطان ضعیف و ناکارآمد می­شوند.

در این درس به حملۀ شیطان از عقب و حسرت­ها و افکار منفی ناشی از آن پرداختیم؛ و گفتیم که این حمله مربوط به گذشتۀ ماست. دستاویزهای مهم شیطان در حملۀ از عقب، گناهان، شکست­ها و کدورت­هایی است که در گذشته داشته­ایم؛ او همواره با یادآوری آن­ها می­خواهد ترس، غم، حقارت و ناامیدی را در وجود ما ایجاد کند. با خودشناسی، شیطان­شناسی، برطرف کردن نقطه­ ضعف­ها، افکار مثبت، یاد خدا، رفاقت با خدا و توکل بر او می­توانیم با این حمله مقابله کنیم. نظر شما دربارۀ حملۀ عقب شیطان و حسرت­ گذشته چیست؟

[1] سورۀ اعراف، آیۀ 17

[2] سورۀ فاطر، آیۀ 6