منظور از میزان در قیامت چیست و قلب ما با چه معیاری سنجیده می شود؟

ارتباط میزان در قیامت و کسب قلب سلیم چیست؟

شما چقدر به سلامت روحتان اهمیت می دهید؟

آیا میزان و معیار واحدی وجود دارد، که سلامت قلب و روحمان را با آن بسنجیم؟

میزان در قیامت چیست و سلامت قلب و روح ما با چه معیارهایی سنجیده می شود؟

اغلب ما در حیات دنیایی خود لااقل سالی یک بار شاخصه های سلامت جسممان را چک می کنیم؛ مثلاً وزن خود را کنترل می کنیم، میزان هورمون ها، فسفر، آهن، کلسیم و دیگر عناصر بدن را اندازه می گیریم و مراقبیم که از حد طبیعی و استاندارد خود خارج نشوند. علت این کار اهمیتی است که برای سلامتی جسم قائلیم. جسم ما مهم ترین ابزار ما برای زندگی در دنیاست و اگر بیمار و ناقص باشد، تمام برنامه ریزی هایمان برای رشد و ترقی با اختلال مواجه می شود و از بسیاری از لذت ها نیز محروم می شویم. ما این را می دانیم، بنابراین همۀ تلاشمان را می کنیم تا این ابزار را سالم نگه داریم.

ابزار زندگی ما در آخرت دیگر این جسم مادی نیست، بلکه قلب یا روح است و سالم نگه داشتن آن نیز به مراتب مهم تر از جسم است. عمر ما در دنیا نهایتاً هشتاد تا صد سال است و حتی اگر با جسم بیمار و ناقصی متولد شده باشیم، بالاخره روزی فرا می رسد، که این جسم در بستر خاک آرام می گیرد و درد و رنج هایش به فراموشی سپرده می شود.

اما روح چطور؟

عمر روح چقدر است؟ یک هزار سال؟ یک میلیون سال؟ یک میلیارد سال؟

هیچکدام! عمر روح به اندازۀ عمر خداست و مرگی برای روح وجود ندارد؛ در نتیجه اگر کسی با قلب و روح بیمار به آخرت متولد شود، چاره ای ندارد جز اینکه رنج جانکاه درمان را که معلوم نیست چند هزار سال یا چند میلیون سال طول می کشد، تحمل کند.

همانطور که ارزیابی سلامت جسم در دنیا متر و میزان مشخصی دارد، ارزیابی سلامت قلب و روح نیز در آخرت، میزان و معیار مشخصی دارد. قلب ما، تنها دارایی ما در آخرت است؛ پس مهم است که از میزان های آخرتی که قلب ما با آن ها تطبیق داده می شود آگاهی داشته باشیم، تا بتوانیم آن ها را در دنیا رعایت کنیم. زمانی که میزان ها را بشناسیم، دچار افراط و تفریط نخواهیم شد و تمام انتخاب ها، ارتباط ها، افکار و رفتارهای ما جهت گیری ابدی و آخرتی پیدا می کند. اما میزان در قیامت و آخرت چیست؟

میزان در قیامت، حق است

آنچه در آخرت مورد محاسبه و سنجش قرار می گیرد، سن، جنسیت، درجات علمی یا میزان عبادت های ما نیست؛ بلکه قلب و روح ماست که در ترازوی قیامت وزن می شود؛ در واقع همانطور که قبلاً گفتیم، خروجی همۀ اعمال ما، چه بد باشند و چه خوب، در نهایت به قلب می ریزند و ساختار نهایی قلب را تشکیل می دهند؛ سپس این قلب در قالب یکی از تولدهای شش گانۀ سالم، معیوب، بیمار و … به آخرت متولد می شود.

اهمیت شناخت میزان در قیامت اینجاست که مشخص می شود. ما تا زمانی که میزان در قیامت را نشناسیم و ندانیم چه اعمالی متناسب با شرایط زیستی آخرت و بهشت  هستند، نمی توانیم خودمان را با آن ها تطبیق دهیم؛ لذا ممکن است اعمالی انجام دهیم، که در ظاهر خوب و مقدس هستند؛ اما با شرایط زیستی بهشت هماهنگ نیستند و در نهایت نیز به ضررمان تمام می شوند. به طور مثال، بعضی از افراد مقیدند تحت هر شرایطی در مراسم و مناسک دینی مثل جلسات زیارت عاشورا، نماز جمعه، زیارت اهل بیت (علیهم السلام) و امثال این ها شرکت کنند و اینطور تصور می کنند، که حضور در این جلسات برایشان اجر و پاداش اخروی دارد؛ درحالی که ممکن است در همان زمان خانواده و فرزندان به حضور آن ها در خانه احتیاج مبرم داشته باشند. در این شرایط رسیدگی به نیازهای خانواده در اولویت است و نباید اعمال مستحبی را بر آن ترجیح داد. اما این را فقط کسی می داند که میزان ها را بشناسد و اولویت ها را تشخیص دهد. داشتن علم و اطلاعات بدون شناخت میزان در قیامت و آخرت، نه تنها ما را به مقصد نمی رساند، بلکه ممکن است قلب مان را دچار فسق کرده و از صراط مستقیم منحرف کند.

بر اساس آیات قرآن کریم، معیار و میزان در قیامت حق است. [1] یعنی آنچه که در ترازوی قیامت وزن می شود، مقدار حقی است که در قلب و روح  ما وجود دارد. قلبی که خالی از حق وارد برزخ شود، مثل نوزادی است که با بدنی ناقص و معیوب متولد شده است؛ در مقابل، قلبی که آکنده از حق باشد، تولدی سالم و زندگی خوب و رضایت بخشی خواهد داشت. [2] در مورد چیستی حق و مصادیق آن قبلاً به طور کامل صحبت کردیم و گفتیم که بالاترین مصادیق حق خداوند، قرآن و معصومین (علیهم السلام) هستند. جهت یادآوری می توانید به آن مبحث مراجعه کنید.

اما ببینیم نشانۀ اینکه قلب و روح  ما با حق پر شده، چیست و چگونه می توانیم در همین دنیا و قبل از وفات هماهنگی قلب خود با حق را تشخیص دهیم؟

شناخت میزان های حق برای کسب قلب سلیم

بر اساس قاعدۀ نسبت، رابطۀ دنیا با آخرت مانند رابطۀ رحم مادر با دنیاست. همان طور که از نوع تولد نوزاد معلوم می شود که دوران بارداری مادر تا چه اندازه به حق و درست بوده، نوع تولد ما به آخرت نیز نشان می دهد که قلب و روحمان چقدر با حق پیوند داشته است. حق در دنیا به معنای هماهنگی اندام های بدن جنین با شرایط زیستی دنیاست؛ به طور مشابه، حق در آخرت نیز به معنای تولد سالم و برخورداری از قلب سلیم است. طبق آیات و روایات، در قیامت پنجاه موقف یا ایستگاه وجود دارد، که در هر کدام از آن ها به یکی از اعمال انسان ها رسیدگی می شود؛ درواقع در هر ایستگاه یکی از اعمال را مورد سنجش قرار می دهند و میزان تطابق آن عمل با حق را می سنجند.

هر عملی میزان ها و ریزمیزان های مربوط به خودش را دارد؛ مثلاً نماز یک سلسله میزان و ریزمیزان دارد که از شرایط صحت نمازند و در رسالۀ علمیه و احکام به آن ها اشاره شده است. علاوه بر صحت، میزان های دیگری نیز وجود دارند که از شروط قبولی نمازند و اگر رعایت نشوند، نماز پذیرفته نمی شود. یکی از این شروط خوش رفتاری با خانواده است؛ چنانچه در روایات آمده، نماز شخصی که با خانواده اش بدرفتاری کند، پذیرفته نمی شود. [3]

از دیگر مواقف بسیار مهم، موقفی است که در آن به رابطۀ قلبی و عملی هریک از مسلمانان با امام عصر خودشان رسیدگی می شود، که این موقف در مورد ما مربوط به حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه الشریف)  است. در آنجا از تک تک ما به عنوان فرزندان ایشان سؤال خواهد شد که آیا در دوران حیاتمان در دنیا، تعهدات خود در قبال ایشان را انجام داده  بودیم؟ آیا سبک زندگی مان را در راستای رفع موانع ظهور تنظیم کرده  بودیم، یا خیر؟ در مورد سایر اعمال هم به همین ترتیب است.

اینکه قلب هرکس چقدر با حق پر شده را از روی میزان شادی، آرامش و رحمانیتش می توان تشخیص داد؛ به عنوان مثال، کسی که زود عصبانی می شود یا دائماً غصۀ دنیا را می خورد، معلوم است که میزان هایش سبک است و قلبش به اندازۀ کافی با حق پر نشده، درست مثل کسی که کلسیم کافی به بدنش نرسیده و با کوچک ترین ضربه، استخوان هایش می شکند.

خداوند متعال حداقل میزان های لازم برای کسب قلب سلیم را در سورۀ عصر بیان فرموده، که هر کدام از آن ها شامل چندین ریزمیزان هستند؛ نیت خوب، عمل صالح، اخلاق حسنه، پرهیز از گناهان، انس با قرآن و نماز، جهاد مالی و جانی و امثال این ها بخشی از این میزان ها و ریزمیزان ها هستند که لازم است سبک زندگی خود را با آن ها تطبیق دهیم.

در این مقاله دربارۀ میزان در قیامت و آخرت و ضرورت هماهنگی با آن برای کسب قلب سلیم و تولد سالم به آخرت صحبت کردیم و بعضی از میزان ها و ریزمیزان ها را شناختیم. شما چه میزان های دیگری را می شناسید؟ خوشحال می شویم نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.

[1] سوره اعراف، آیه 8

[2]  سوره قارعه، آیات 6 و7

[3]  پیامبر اکرم (صلی‌الله‌ علیه و آله): «مَن کانَ لَهُ امرَأهٌ تُؤذِیهِ لَم یَقبَلِ اللّه ُ صلاتَها ولا حَسَنَهً مِن عَمَلِها حتّى تُعِینَهُ وتُرضِیَهُ وإن صامَتِ الدَّهرَ … وعلى الرَّجُلِ مِثلُ ذلکَ الوِزْرِ والعَذابِ إذا کانَ لَها مُؤذِیا ظالِما؛ هرکس زنى داشته باشد که (آن زن) وى را بیازارد، خداوند نه نماز آن زن را قبول می‌کند و نه کار نیکش را، هرچند همۀ عمر روزه بگیرد؛ تا زمانى‌که به شوهرش کمک کند و او را خوشنود سازد . . . مرد نیز اگر زن خود را بیازارد و به او ستم کند، همین گناه و عذاب را دارد.» وسائل‌الشیعه، 1/116/14