مختار بودن ضامن رسیدن بندگان به مقام خلیفه اللهی انسان
آیا بدون داشتن اختیار می توانیم به کمالات انسانی دست یابیم؟
آیا بین مقام خلیفه اللهی انسان و اختیار او رابطه ای وجود دارد؟
در درس قبل گفتیم که خداوند ما انسان ها را مختار آفریده است تا در زندگی قدرت انتخاب داشته باشیم. ما هر تصمیمی که در زندگی می گیریم یا هرچیزی که انتخاب می کنیم، دارای ارزش یا قَدَری است و قضا یا نتیجه ای را به دنبال دارد. این قانون که قضا و قدر نام دارد، در هر پنج بخش جمادی، گیاهی، حیوانی، عقلی و فوق عقلی یا انسانی ما وجود دارد.
برای نمونه فردی که در سرمایه گذاری اقتصادی، انتخاب های درست و عاقلانه ای می کند، نتیجۀ آن موفقیت و سود خوب و حلالی است که عایدش می شود. دیگری برنامۀ ورزشی و تغذیۀ مناسبی را در پیش می گیرد و قضا و نتیجۀ انتخابش، برخورداری از بدنی سالم و بانشاط است. در انتخاب رشتۀ تحصیلی، شغل، همسر، محل زندگی، روند تربیت فرزند و همۀ بخش های دیگر زندگی هم به همین منوال است. همۀ این انتخاب ها بدون داشتن اختیار ممکن نیست. ما با اختیاری که داریم، دائماً در زندگی در حال انتخاب هستیم و مسیر زندگی مان را مشخص می کنیم.
بدون شک اهمیت تصمیم ها و انتخاب های ما در بخش انسانی یا خود حقیقی مان بسیار بیشتر است؛ زیرا بخش انسانی بخش جاودانۀ ماست و تمام هدف ما از زندگی در دنیا کسب دارایی های انسانی و رسیدن به مقام خلیفه اللهی است. رسیدن به این مقام هم بدون داشتن اختیار غیرممکن است. ما باید با اختیار خود مسیر و سبک زندگی درست و مطابق با هدف خلقت مان را انتخاب کنیم. بنابراین مقام خلیفه اللهی انسان، رابطه ای مستقیم و ناگسستنی دارند.
در ادامۀ درس به تشریح ارتباط مقام خلیفه اللهی انسان و اختیار او می پردازیم.
خلیفگی خداوند در سایۀ اختیار
برای بررسی ارتباط مقام خلیفه اللهی انسان با مختار بودن انسان ابتدا باید ببینیم به چه کسی خلیفه الله گفته می شود. خلیفه یا جانشین خداوند، یعنی کسی که با بالفعل کردن اسماء و صفات الهی و کسب کمالات انسانی شبیه معشوق حقیقی خود الله شده و به هدف خلقت خود رسیده است.
همان طور که می دانیم همۀ ما با روحی پاک و الهی به دنیا می آییم و اسماء و صفات الهی را به صورت بالقوه در وجود خود داریم. اما بالفعل کردن این اسماء به خود ما بستگی دارد. یعنی ما خودمان مختاریم سبک زندگی و مسیر حرکت مان در دنیا را انتخاب کنیم. ما در زندگی در هر لحظه با ارتباط ها، انتخاب ها، افکار و رفتارهایی که داریم روح و قلب خود را شکل می دهیم. همۀ ما در دنیا با اختیاری که خداوند به ما داده است در برخورد با نعمت ها یا سختی ها و مشکلات زندگی، واکنش های متفاوتی داریم و همین واکنش ها عامل رشد و صعود ما به سوی الله و انسانیت یا بالعکس تنزل ما به سوی طبیعت و حیوانیت هستند.
برای مثال وقتی یکی از اطرافیان ما مانند اعضای خانواده، فامیل، همکاران، همسایگان یا دوستان مان در حق ما بدی می کنند، برخورد همۀ ما در مقابل این مسئله یکسان نیست. برخی از ما با گذشت و بخشش برخورد می کنیم و اجازه نمی دهیم ناراحتی و عصبانیت، ذهن و قلب ما را آلوده کند. اما برخی دیگر از ما برای مدتی طولانی با دلخوری و خشم از طرف مقابل کینه به دل می گیریم و دائماً با یادآوری مسئله، آرامش را از خود سلب می کنیم و حتی گاهی به فکر مقابله به مثل و گرفتن انتقام از طرف مقابل هستیم. در حالت اول، اسم غفور خداوند را در خود فعال می کنیم و به سلامت قلب و مقام خلیفه اللهی نزدیک تر می شویم و در حالت دوم از قلب سلیم و مقام خلیفگی خداوند فاصله می گیریم. البته امکان برخوردهای دیگر هم وجود دارد. برای مثال بعضی از افراد نه تنها طرف مقابل را می بخشند، بلکه برای او استغفار هم می کنند و با خوبی، پاسخ طرف مقابل را می دهند. این افراد با سرعت در حال رشد و قرب به الله هستند.
انتخاب همۀ این حالات و انواع حرکات، تنها با اختیاری که خداوند به ما عطا نموده، ممکن است. به عبارت دیگر ما مختاریم در دنیا در حال کسب اسماء الهی و کمالات انسانی باشیم یا روزبه روز از انسانیت فاصله بگیریم؛ همچنین این اختیار را داریم که با سرعت و سبقت به سوی الله و شباهت به او حرکت کنیم یا حرکتی آرام داشته باشیم. بنابراین ارتباط مقام خلیفه اللهی انسان و اختیار انسان، رابطه ای کاملاً مستقیم است و بدون داشتن اختیار رسیدن به این مقام غیرممکن است.
در این درس به ارتباط مقام خلیفه اللهی انسان پرداختیم. گفتیم که ما به دنیا آمده ایم تا به مقام خلیفه اللهی برسیم. یعنی با کسب اسماء و صفات الهی شبیه معشوق مان الله شویم و به نهایت لذت و شادی و آرامش برسیم. رسیدن به این مقام تنها در شرایط تضاد دنیا و در سایۀ اختیار ممکن است. ما با ورود به دنیا در مسیری پر از فراز و نشیب وارد می شویم و هر لحظه در حال انتخاب هستیم و با این انتخاب هاست که به مقام خلیفگی خداوند نزدیک یا از آن دور می شویم؛ بنابراین ارتباط مقام خلیفه اللهی انسان، ارتباطی مشهود و انکارناپذیر است.
