مدرسه انسان شناسی منتظر

جستجو
این کادر جستجو را ببندید.

مبانی انسان شناسی

«خود» یکی از ابتدایی‌ترین مفاهیمی است که از دوران کودکی با آن روبرو بوده‌ایم، اما به ندرت با مفهوم واقعی آن آشنا هستیم. چیزی که ما امروزه به عنوان خود می‌شناسیم، تقریباً معادل با ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی انسان‌هاست که با «خود حقیقی» ما تفاوت زیادی دارد، اما به اشتباه در قالب مبانی انسان‌شناسی به ما ارائه می‌شود. در واقع، خود واقعی ویژگی‌هایی منحصر به فردی دارد که در بین همۀ مردم یکسان است. مثلاً برخلاف ویژگی‌های شخصیتی ما به مرور زمان تغییر نمی‌کند؛ یا به زن و مرد بودن، پیر و جوان بودن و یا تحصیلات و موقعیت شغلی و اجتماعی‌مان مربوط نمی‌شود. در عین حال به قدری مهم است که بر نوع نگاه ما نسبت به جهان تأثیر می‌گذارد و حتی می‌تواند آن را به کلی تغییر دهد. معیاری است که بر اساس آن انتخاب‌هایمان را انجام می‌دهیم، افکار و رفتارمان را تنظیم می‌کنیم و حتی ارتباط‌هایمان را شکل می‌دهیم.

 

طبیعتاً برای شناخت خود، چاره‌ای نداریم جز اینکه به دنبال دانستن مبانی انسان‌شناسی برویم. ما نیاز داریم که به تعریف دقیقی از انسان برسیم و حقیقت و ابعاد مختلف وجود او را بشناسیم. اما چیزی که در این جستجوها بیشتر به چشممان می‌خورد، تعاریفی‌ست که انسان‌شناسی مدرن و پست مدرن از انسان ارائه می‌دهند. مکاتبی از انسان‌شناسی که دیدگاهشان نسبت به انسان از چند حالت خارج نیست؛ یا انسان مدرن را فرد جدیدی می‌دانند که تنها چیزهایی را می‌پذیرد که در چارچوب عقل و تجربه‌اش می‌گنجند؛ و یا حتی عقل انسان را هم برای تشخیص و تصمیم‌گیری دارای صلاحیت نمی‌دانند و کنترل زندگی او را به دست غرایز و لذت‌هایش می‌سپارند. اما در این بین فلسفۀ اسلامی نگاه متفاوتی نسبت به انسان دارد. نگاهی که در مسیر شناختن مبانی انسان‌شناسی، خود را محدود ندانسته و نه تنها از عقل کمک می‌گیرد، بلکه در جایی که عقل به آن دسترسی ندارد، با استفاده از آموزه‌های الهی مسیر راه را برای خود روشن می‌کند.