پرواز بر بال لیلة‌الرّغائب

شب رغبت‌ها:

اولین شب جمعۀ ماه رجب، لیلة‌الرّغائب (شب رغبت‌­ها) نامیده می­‌شود. شبی که فرشتگان آسمان به زمین هبوط کرده، بی‌واسطه به آینۀ دل­‌های بندگان می‌­نگرند و قاصد رغبت­‌ها و تمناها به سمت آسمان می­‌شوند. ملائکه در این شب، در آمد و شدی با شکوه بین أرض و سماء برای آمرزش و هدایت بندگان و رغبت‌های‌شان دعا می­‌کنند.

در روایات وارده، انجام اعمال و عبادات مخصوص به این شب آورده شده است. اما آنچه عیار این شب را در سرنوشت افراد معیّن می­‌کند، رسیدن به باطن لیلة الرّغائب است.

اولیاء الهی همه با این شب آشنا بودند اما اغلب مردم تا چند سال گذشته شناخت چندانی از این شب نداشتند. تا اینکه یک برنامۀ تلویزیونی محبوب، با مطرح کردن نام شب آرزوها به معرفی لیلة‌الرغائب پرداخت و شوق پرداختن به لیلۀ آرزوها را به دل­‌ها انداخت.

ما در این مقاله بر آنیم که از منظری نو به حقیقت لیلة‌الرّغائب بپردازیم.

اولین قطعه از دومینوی رمضان:

تا به حال به این فکر کرده‌اید که که اگر هر کدام از جوارح بدن ما در دوران جنینی شکل نمی­‌گرفت، چه اتفاقی برای ما رخ می­‌داد؟ برای مثال، اگر بینی جنین در رحم شکل نگیرد، انسان قدرت استشمام هیچ رایحه­‌ای را در عمرش نخواهد داشت. یا تشکیل ناقص قلب در دوران جنینی، منجر به تولد ناقص او به دنیا و حیاتی سخت و متلاطم خواهد شد.

در حقیقت، رَحِم مادر معجزه­‌گاهیست که انسان در طول 9 ماه، با بهره بردن از امکانات و شرایط آن، ابزار و لوازم زیست تمام عمر خود را فراهم می­‌کند.

جالب­تر اینکه این شرایط تکوینی فشرده و خارق­‌العاده، تنها برای رحم مادر و جنین صدق نمی­‌کند. خداوند زیبانگار، برای روح انسان هم رحم­‌هایی خاص خلق کرده است، که انسان با قرار گرفتن در آن­ها در کوتاه­‌ترین مدت، به جهش و تکاملی بزرگ برای پرش به مرتبه­‌ای بالاتر و لذت­‌های بی­شمارتر دست یافته و رشد می­­‌کند. از جملۀ این رحم­‌های سحرآمیز، رحم زمانی «لیلة‌الرّغائب» است.

همان­طور که انتخاب دروس پیشرفته در دانشگاه، مشروط به پذیرفته شدن در دروس پیش نیاز است؛ شرط عظیم و قوی شدن در اقیانوس عظمت و قدرت سه ماه مبارک رجب، شعبان و رمضان قرار دادن خود درون رحم زمانی لیلة‌الرّغائب و رسیدن به باطن آن است.

چنانچه آرزوی داشتن رجبی شیرین، شعبانی مست و رمضانی عاشقانه، قند در دل ما آب می­‌کند، باید قاعدۀ دومینوی لیلة‌الرّغائب تا فطر را یاد بگیریم. رسیدن به باطن رجب و کسب مدال رجبیّون، مشروط به گذر و خروج صحیح از تونل لیلة‌الرّغائب است. و نوشیدن از اکسیر شراب طهور شعبان، منوط به وصل به طوبای رجب است. اگر سیر خوبی در رجب داشته باشیم، تولد خوبی به شعبان خواهیم داشت. در آن صورت است که احوال دل، با مناجات­‌های شعبان و رمضان متفاوت خواهد بود و هر فراز دعا به شکل و نوع خودش قلب ما را می­‌لرزاند و چیزی در دل ما می­‌جنباند.

در نهایت، صعود و اوج­‌گیری در رمضان، بسته به طهارت و صیقل روحی است که در پاک­‌سازی رحم­‌های رجب و شعبان کسب شده است. چرا که آرزوها در مناجات­‌های شب‌­های رمضان آن‌قدر بزرگ است که اگر این رغبت­‌ها از پیش تنظیم نشده باشد، در رمضان قادر به دریافت آن­ها نیستیم. در این صورت خواهیم دید که اگرچه به رمضان رسیده و اعمال آن را به جا می‌­آوریم، اما حقیقت آنچه که هستیم با آنچه که در مناجات­‌ها طلب می­‌کنیم متفاوت است. در حقیقت، اگر آداب پلکان رجب تا رمضان را نیاموخته باشیم و ادا نکنیم، با بی‌میلی به این ماه وارد شده و با خوشحالی خارج می­‌شویم.

مهندسی معشوق‌ها:

روح و نفس انسان در عین لطافت و زیبایی، دارای ابعادی طبقه­‌بندی شده و ساختاری پیچیده است. هر کدام از این ابعاد، گرایشات و تمایلات مخصوص به خود را دارد. در لغت، به آنچه که به آن عشق می­‌ورزند «معشوق» می­‌گویند در نتیجه می­‌توان گفت که انسان در پنج بخش وجودی روحش، دارای معشوق‌هایی است که این معشوق­‌ها شکل و قیمت روح او را مشخص می‌کنند. انسان به هر میزان که با این معشوق‌ها انس می­‌گیرد و خود را صرف رسیدن به آن­ها می­‌کند؛ رنگ زندگی، چهرۀ روح و هدف او به همان شکل درمی‌­آید. مثلاً با اتومبیل و زیبایی و مسکن، حس او سرحال است. وهمیات او با ریاست، مدیریت و محبوبیت، شاد است. با اکتشاف، اختراع و فلان مدرک تحصیلی، بُعد عقلی او پروار می­‌شود. و بخش فوق عقل روح با خدا، معنویات، اهل‌بیت، غیب، سلوک و مناجات مأنوس و آرام است.

انسان در طول شبانه­‌روز، بین این پنج دسته معشوق در حال تردد است، و قلب همچون گِل کوزه‌­گری، در کش و قوس بین این معشوق­‌ها در حال شکل‌گیری است. هنرمند کسی است که در کشش بین این معشوق­‌ها، با یک حساب­گری هوشمندانه، گران­قیمت ترین معشوق را برگزیند.

شب آرزوها شب توجه:

از زیباترین نام‌­هایی که می­‌توان برای این شب انتخاب کرد «شب توجه» است. توجه به این حقیقتِ مغفول، که به راستی کدام­یک از این معشوق­‌های من ارزش و اعتباری والاتر از سایرین دارد؟ شب اندیشیدن به پاسخ این سؤال که ترتیب رسیدگی و هزینه برای این معشوق‌ها چگونه است؟

اصلاً قانون و قاعده‌ای که بر اساس آن بتوان مهندسی درستی در چیدمان معشوق‌ها انجام داد، وجود دارد؟ قانونی که با استفاده از آن بیشترین بهره را از تمامی معشوق­‌ها ببریم و به بالاترین قیمت از خود برسیم؟

خداوند با یک راهنمایی صریح و نقطه‌­زن در آیه­‌ای ویژه از قرآن کریم، پاسخ تمام این پرسش‌ها را به انسان پرسش­گر ابلاغ کرده است. آیه 24 سوره توبه با طراحی یک چارت منظم و دقیق، ترتیب اولویت معشوق­‌ها را برای ما روشن ساخته است.

در این آیه، سه معشوق به نام­‌های الله، چهارده معصوم و جهاد در رأس هشت معشوق دیگر مثل پدر و مادر، فرزند، همسر، اقوام، اموال، تجارت و منزل قرار می­‌گیرد. چنانچه در زندگی، این سه معشوق بر سایر معشوق­‌های ما اولویت پیدا کند، راه طولانی عاقبت به خیری و سعادت را در کوتاه‌ترین مدت طی خواهیم کرد. اما باید بدانیم که رسیدگی و علاقه به سایر معشوق‌­ها و محبوب‌ها نه تنها بد نیست، بلکه لازم و ضروری است. ساختار خلقت انسان به گونه­‌ای است که هر کدام از این معشوق­‌ها نقش خاص و مهم خود را در نظام زندگی ایفا می­‌کنند. اما آنچه که مهم است، اولویت بندی و رسیدن به معشوق‌های بنیادین است. انسان در «شب گرایش‌ها» باید به این درک برسد که چنانچه معشوق­‌های اصلی خود را بیابد، سایر معشوق­‌ها را هم در سایۀ آن­ها کسب کرده است. چون که صد آمد نود هم پیش ماست!

تنها پرداختن به معشوق بُعد انسانی است که شادی و آرامش دائمی ما را تضمن می‌کند و در صورتی که به این معشوق نرسیم، هر گونه موفقیت در بُعدهای پایین‌تر، تنها بر اضطراب و غم وجود ما می‌افزاید. رسیدن به معشوق بُعد انسانی تعادل روح ما را تضمین می‌کند، حتی اگر به معشوق‌های سایر قوا نرسیم؛ و این راز آرامش و شادی اولیاء خداست، حتی در فقر محض.

لیلی تو کیست؟

اگرچه ما همیشه ماجرای عشق مجنون به لیلی را به چشم یک قصۀ شیرین، خوانده‌ایم و شنیده‌ایم و لذت برده‌ایم، اما کمتر متوجه بوده‌ایم که همۀ انسان­‌ها در زندگی خود، لیلی یا لیلی‌هایی دارند. یک لیلی که اغلب ساعات روز و شب به او می­‌اندیشند، حتی در ذهن‌شان با او صحبت می­‌کنند، برای او فداکاری می­‌کنند و سرسختانه برای رسیدن به او تلاش می­‌کنند.

لیلی، همیشه یک معشوق جنس مخالف نیست. هر انسان به تعدادِ گرایش­‌ها و تمایلاتش می­‌تواند لیلی­‌های متعددی داشته باشد. شخصی تمام شبانه‌­روز به دختر مورد علاقه­‌اش می­‌اندیشد. تمام و ذهن و روح دیگری، به رویاپردازی برای منزل یا ماشین مورد علاقه­‌اش مشغول است. فردی، سال‌هایِ سال برای دریافت مدرک دکترا تلاش کرده است. یک فوتبالیست یا موسیقی­دان، تمام عمر به شوق لیلی­‌اش یعنی فوتبال و موسیقی به زیستن ادامه می­‌دهد. لیلی دیگری که جمعی را مجنون کرده، اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) هستند.

در حقیقت لیلی­‌های ما نیّت‌های ما هستند. آن نیت و فکری که درون ما مملو از طلب آن است و بر ما حاکم است، نیتی است که قلب ما به شوق آن می‌­تپد. نیتی که چنان درون ما را از خود پر کرده‌است، که اگر درون‌ِ ما را بشکافند، چیزی جز آن را نمی­‌بینند. شاه‌نشین قلب ما، که اگر عکاس از باطن قلب ما عکس بگیرد، جز شمایل و شوق او ردّ دیگری روی تصویر قلب ما نخواهد دید.

آیا شما تا به حال، به لیلی‌هایتان اندیشیده‌­اید؟ آیا شما اصلاً لیلی دارید؟

لیله‌­الرّغائب، شب تنظیم نیت‌­هاست. شب تفکر روی لیلی­‌های فعلی، قیمت آن­ها و یافتن لیلی حقیقی.

دل تو سیری چند؟

مهم­ترین عاملی که در طراحی چهرۀ روح انسان مؤثر است، محبوب اوست. اگر مشتاقیم شکل حقیقی روح و قلبمان را ببینیم، باید به معشوق‌های خود بیاندیشیم. ما، شبیه به لیلی خود هستیم. به میزانی که در عالم، چهره­‌های متفاوت وجود دارد، شکل دل انسان­‌ها هم متفاوت است. باطن قلب می‌تواند به شکل یک حیوان خانگی، غذایی لذیذ، سفری رویایی، محبوبی مهربان، همسری زیبا، حرم و زیارت­گاهی مذهبی، اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و یا الله باشد. خداوند در قرآن با خطابی شیرین اما ظریف، به انسان می­‌فرماید؛ من قیمت تو را بر مبنای عبادات، زیارت­‌ها، تحصیلات و دانایی تو نمی­‌سنجم. هر آدمی را فقط به قیمت دل و معشوق­‌هایش می­‌سنجم.

در روایات آمده که آدم­‌ها با لیلی­‌های خود محشور می­‌شوند. حال اینکه در قلب ما که نام صدها معشوق در حال چرخشند، برچیدن و انتخاب بهترین معشوق برای هم­نشینی تا ابدیت، به عهدۀ خود انسان است. عیار هر انسان، به قیمت قلب و معشوق اوست که در لیلةالرّغائب باید به آن اندیشید و او را یافت. در حقیقت، لیلۀ رغبت‌­ها شب قیمت یافتن انسان هاست. شب قیمت گذاری روی قلب‌هاست.

موتور رغبت‌هایت را تنظیم کن:

آرزوها موتور حرکت انسان هستند. مثل اتومبیلی که اگر هدایت آن از کنترل راننده خارج شود از جاده منحرف خواهد شد، اگر مدیریت و مهندسی درستی بر آرزوهای ما حاکم نباشد، مسیر سرنوشتمان به سمت بیراهه خواهد بود.

ما در شب آرزوها مانند نقاشی‌ هستیم که در حال کشیدن اتود اولیۀ یک تابلوی بزرگ از عظمت کهکشان است، آرزوهای ما در این شب مانند آن طرح اولیه، نشاندهندۀ اتفاقاتی است که برای خود خواهیم ساخت. نوع نگاه و شکل دعاهای ما در این شب، پله­‌های اول نردبانی است که می‌تواند، به بلندای بی‌نهایت قد بکشد و ما را به فطرت خویش بازگرداند. هنرمند، کسی است که از این کهکشان پهناور، به یک ستارۀ کوچک راضی و قانع نباشد.

از طرفی، نباید از خواست­‌ها و نیازهای دنیا چشم پوشید. اما با سیر در باطن این شب، باید به این درک برسیم که قیمت ما در این آرزوها خلاصه نمی‌شود. دنیا سکوی پرتاب به آسمان است. نباید با محدود کردن خود به این سکو، آسمان را از دست بدهیم. قیمت ما آن است که بگوییم: « اَلّلهُمَّ أرزُقنی حُبِّک؛ خدایا! کمک کن آنچه که تو دوست می­‌داری را دوست بدارم، و از هر چه تو بیزاری بیزار شوم». قیمت ما، همرنگ شدن با صفات خداست، این رنگ و قیمت را از خودش بخواهیم. در این صورت است که با تنظیم موتور رغبت­‌ها، در قرار مکین رجب قرار گرفته و تولد سالم و مبارکی به شعبان خواهیم داشت.

پرواز بر بال دعا

دعاهای سفارش شده در این شب و ماه­‌های پیش رو، چراغ روشنی برای یافتن آرزوهای بزرگند. برای مثال، زمانی که در دعای سحر می­‌خوانیم: «خدایا از جمال خودت، جلالت، رزقت به من عطا کن و مرا شبیه خودت کن.»، آرزوی جامعی را طلب کرده‌ایم که در برگیرندۀ خیر دنیا و آخرت ماست.

مناجات­‌های معصومین، نشانه‌های دقیقی برای خواسته‌های بزرگ به ما می­‌دهند. در مناجات رجب آمده که: «خدایا مرا در بهشت با اهل‌بیت محشور کن، و مرا به مستی و عیش در کنار اهل‌بیت برسان». در این دعای عمیق، انسان به این هوس می­‌رسد که فقط لذت­‌های بهشت را نخواهد، بهشت و تمام شگفتی­‌هایش را در جوار سلاطین بهشت طلب کند.

حتی اگر از این آرزوها دوریم و درک این رغبت­‌ها به چشم ما سخت است، غمگین نباشیم. از زیبایی­‌های این شب آن است که می‌­توان از خدا این رغبت­‌ها را تمنا کرد.

بگوییم خدایا خودت رغبت‌های بزرگ به من بده، مبداء میل مرا عوض کن. اگر قیمت خواسته‌­هایم پایین است، تو اعجاز کن و هوس­‌های بزرگ بر سرم ببار. رغبت­‌های آسمانی به من عطا کن و نرخ مرا بالا ببر. مرا آن‌قدر بزرگ و عزیز کن که رغائبم با آرزو­های امام زمانم یکی شود. بین این کثرت معشوق­‌ها و لیلی­‌ها، امام زمانم را لیلی حقیقی من کن.

در این مقاله سعی کردیم از منظری تازه به حقیقت شب آرزوها بپردازیم و با هم آرزوهای بزرگ بخش انسانی وجود را دوره کنیم. شما هم اگر نظری پیرامون آرزوها و هوس‌های بزرگ انسانی دارید با ما به اشتراک بگذارید.