اهمیت صبر و پرهیز از عجله، در بهبودی و درمان مشکلات روحی
در پیچیدگی های زندگی روزمره، بسیاری از ما با احساساتی چون اضطراب، ترس، ناامیدی و دیگر حالات روحی آزاردهنده، دست و پنجه نرم می کنیم. این احساسات که گاهی به شکل مزمن درمی آیند، می توانند کیفیت زندگی ما را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و به سدی بزرگ در برابر شکوفایی استعدادهای انسانی ما تبدیل شوند؛ از سوی دیگر، رذیلت های اخلاقی مانند حسادت، کینه، زودرنجی، عصبانیت و مانند این ها نیز بر روابط اجتماعی ما با دیگران و ارتباط سالم ما با خداوند سایه می اندازند و سرعت حرکت ما به سمت کسب قلب سلیم را کند می کنند. اینجاست که این سؤالات اساسی ذهن افراد دغدغه مند و عاقل را به خود مشغول می کند و آن ها را به تأمل و تفکر وامی دارد:
- آیا می توانم از شر این احساسات و حالات روحی آزاردهنده، برای همیشه رها شوم؟
- آیا درمان مشکلات روحی و ریشه کن کردن رذیلت های اخلاقی، یک آرمان دور از دسترس است، یا در صورت صبر و تلاش می توانم به آن برسم؟
- چگونه می توانم روابطم با خانواده و دوستان را که در اثر غفلت من دچار آسیب شده، بهبود ببخشم؟ چه مهارت هایی را باید در این زمینه یاد بگیرم؟ آیا درمان مشکلات روحی من و ترمیم روابطم با دیگران در کوتاه مدت امکان پذیر است، یا باید به خودم زمان بدهم؟
اگر شما هم از جمله اشخاصی هستید که به رشد و توسعۀ فردی اهمیت می دهید و بهبود کیفیت زندگی و ارتقای شخصیت تان برایتان مهم است، با ما همراه باشید. در این درس به اهمیت صبر به عنوان یک راهبرد مهم در درمان مشکلات روحی می پردازیم.
گام های کوچک و مداوم؛ بهترین راه درمان مشکلات روحی
در درس های گذشته در خصوص سازوکار شکل گیری خصلت ها در وجود آدمی صحبت کردیم و گفتیم که مسیر شکل گیری اخلاق از اعمال می گذرد؛ اعمال ما در اثر تداوم و تکرار به کسب تبدیل می شوند و کسب های ما، خصوصیات اخلاقی ما را می سازند. به بیان ساده تر، هر عمل خوب یا بدی که از ما سر می زند، اثری را در نفس ما باقی می گذارد و تکرار آن عمل در طول زمان، آن را به خصوصیت اخلاقی تبدیل و در نفس ما تثبیت می کند؛ فرقی هم نمی کند این عمل به وسیلۀ اعضا و جوارح انجام شده باشد، یا به وسیلۀ ذهن؛ با تعریفی که قبلاً از عمل کردیم، افکار هم جزئی از اعمال هستند و همان اثری را در نفس دارند، که اعمال بدنی دارند.
با توجه به فرآیندی بودن این تغییر و تبدیل ها، هیچ عملی یک شبه به خصوصیت اخلاقی تبدیل نمی شود. اعمال برای آنکه به اخلاق تبدیل شوند، به گذشت زمان و تداوم و تکرار در یک بازۀ زمانی نیاز دارند. فاکتور زمان در ایجاد حالات روحی مثبت و منفی، نقشی بسیار مهم و کلیدی دارد. اضطراب، به عنوان یک حالت روحی آزاردهنده، محصول یک دورۀ زمانی نسبتاً طولانی و تلقین مداوم افکار منفی است. در نقطۀ مقابل، آرامش و ثبات روحی که در قرآن از آن به «اطمینان قلب» تعبیر می شود، آن هم محصول یک دورۀ زمانی و تمرین و تلقین مداوم است. کسی که به عنوان یک فرد تندخو و عصبانی شناخته می شود، یک شبه به این خصلت نرسیده، بلکه این خصلت در طول زمان و در اثر تداوم و تکرار در او نهادینه شده است. یک فرد مهربان و رئوف هم همینطور. به طور کلی، تثبیت هر حالتی در نفس حاصل مداومت بر عمل مرتبط با آن، در یک بازۀ زمانی است. هرچه این بازۀ زمانی طولانی تر و تلقین آن حالت به نفس قوی تر باشد، تثبیت آن در نفس نیز بیشتر خواهد بود.
با توجه به این نکات، درمان مشکلات روحی طی یک فرآیند و در طول یک بازۀ زمانی امکان پذیر خواهد بود؛ همچنان که شکل گیری آن ها نیز طی یک فرآیند اتفاق افتاده و آنی و ناگهانی نبوده است. ما می توانیم حالات روحی آزاردهنده مانند اضطراب، افسردگی و ترس را از بین ببریم. می توانیم رذیلت های اخلاقی مثل کینه، حسادت، بدبینی و عصبانیت را درمان کنیم. می توانیم روابط آسیب دیده مان با خانواده و دوستان را ترمیم کنیم و حتی کیفیت ارتباطمان با افراد را نسبت به قبل بهبود ببخشیم؛ اما همۀ این ها فقط در صورتی اتفاق می افتد، که صبر داشته باشیم و روند درمان را از ابتدا تا انتها با مراقبت و دقت، دنبال کنیم. انتظار درمان مشکلات روحی و رذیلت های اخلاقی در مدت زمان کوتاه، انتظاری غیرمنطقی و غیرعاقلانه است. خلقیات بد یک شبه به وجود نیامده اند، که یک شبه از بین بروند. موفقیت در درمان مشکلات روحی با تغییرات کوچک، اما مداوم حاصل می شود.
پاکسازی روح از آلودگی ها، اولین شرط حال خوب
نگرانی ها و تشویش های روزمره و همینطور صفات زشت اخلاقی که به آن ها عادت کرده ایم، همان کاری را با روح ما می کنند، که سلول های سرطانی با بدن می کنند. سلول های سرطانی سرعت رشد زیاد و سوخت و ساز بالایی دارند؛ این موضوع سبب می شود مواد غذایی، پیش از قرار گرفتن در دسترس سلول های سالم، توسط این سلول ها به مصرف برسند. مهمترین دلیل کاهش وزن ناگهانی در بیماران سرطانی همین است. حال تصور کنید پزشک بدون آن که برای حذف سلول های سرطانی تدبیری بیندیشد، تنها به تجویز موادغذایی مقوی بسنده کند. آیا با این روش می توان به درمان کامل بیمار امیدوار بود؟ قطعاً نه. تا زمانی که سلول های سرطانی در بدن وجود دارند، مصرف بهترین و مقوی ترین غذاها هم نمی تواند علایم بیماری را کاهش دهد؛ در نتیجه پزشکان همواره دو راهبرد را به طور هم زمان دنبال می کنند؛ از یک سو داروهای تخصصی برای نابودی سلول های سرطانی تجویز می کنند و از سوی دیگر، با تجویز موادغذایی مقوی، ویتامین ها و پروتئین ها، بدن بیمار را برای تحمل عوارض داروها و حفظ حالت پایدار، تقویت می کنند.
در هر دوی این راهبردها، برای رسیدن به نتیجه به صبر بیمار و کامل کردن دورۀ درمان نیاز است؛ اگر بیمار بی قراری کرده و درمان را نیمه کاره رها کند، این احتمال وجود دارد که بیماری علاوه بر عود مجدد، تشدید شود. این امر می تواند وضعیت بیماری را پیچیده تر و درمان آن را دشوارتر کند؛ اگر بیماری دوباره عود یا پیشرفت کند، ممکن است گزینه های درمانی که در ابتدا مؤثر بوده اند، به علت ایجاد مقاومت در سلول های سرطانی، دیگر کارایی نداشته باشند.
دقیقاً همین وضعیت در درمان مشکلات روحی وجود دارد. ما سال ها به یک سری عادات بد و باورهای مخرب خو گرفته ایم. این باورها و عادات مثل سلول های سرطانی در زوایای پنهان و آشکار وجود ما ریشه دوانده اند. بدیهی است که در صورت باقی ماندن آن ها در لوح نفس، هرگونه تلاش برای رسیدن به حال خوب و آرامش، مصداق بارز آب در هاون کوبیدن است. اعمال معنوی و حتی مادی که می توانند حال دل ما را خوب کنند و شادی و آرامش را به ما هدیه بدهند، متنوع و زیادند؛ اما هیچ کدام از آن ها تا زمانی که قلب و روح ما درگیر آلودگی ها و رذیلت هاست و اقدامی برای پاکسازی نکرده ایم، آن طور که باید، جذب روح نمی شوند؛ همان طور که غذاهای مقوی نیز تا زمانی که سلول های سرطانی در بدن هستند، آن طور که باید جذب بدن نمی شوند.
اولین شرط برای پاک ماندن آب، تمیز بودن ظرف است؛ ظرف آلوده، آب پاک را هم آلوده می کند. اولین شرط برای ایجاد و باقی ماندن حال خوب، تمیز کردن و پاکسازی روح است. روح آلوده، بهترین و نورانی ترین خوراک های معنوی را هم فاسد و ضایع می کند. پاکسازی روح به نوبۀ خود، محتاج صبر و زمان است. صبر به ما این امکان را می دهد که روند طبیعی درمان را طی کنیم، بدون آنکه فشاری مضاعف به خودمان وارد کنیم. عجله و بی صبری خودش یک منبع استرس زا است که مشکلات را تشدید می کند. هرچه بیشتر تمرین صبر می کنیم، تاب آوری ما در برابر سختی ها بیشتر می شود. این تاب آوری، هم به درمان مشکلات فعلی کمک می کند و هم ما را برای چالش های آینده آماده می سازد.
درمان مشکلات روحی، به عزم و ارادۀ قوی احتیاج دارد. ما باید خودمان را برای یک مبارزۀ تمام عیار در کل عمر آماده کنیم؛ نه فقط در یک بازۀ زمانی خاص. روح ما همواره در معرض آسیب قرار دارد و تصور این که بیماری های روحی در صورت درمان، دیگر احتمال عود مجدد ندارند، تصوری ساده لوحانه است؛ مادامی که ما در عالم دنیا زندگی می کنیم و با تضادها و تعارض های دنیا دست به گریبانیم و مادامی که شیطان و نفس اماره بر افکار و اعمال ما تأثیر می گذارند، احتمال آسیب به روح و ابتلا به مشکلات روحی روانی وجود دارد. پس علاوه بر تلاش و استفاده از راه حل های درمان بیماری های روحی، همواره باید در وضعیت آماده باش قرار داشته باشیم!
