ملعون کیست و چرا ملعون از رحمت خدا دور شده است؟

ملعون کیست؛ مهم ترین صفات و نشانه های ملعون کدامند؟

• چقدر در مسیر خودسازی و سلوک انسانی خود اهل سرعت و سبقت هستید؟
• چقدر برایتان مهم است که امروزتان بهتر از دیروزتان باشد؟
• آیا می دانید شخص ملعون کیست و چرا از رحمت خدا به دور است؟

اغلب گمان می کنیم صفت ملعون فقط در مورد کسانی به کار می رود که جرم و جنایت های سنگینی را مرتکب شده باشند؛ مثل شیاطین، کافران، کتمان کنندگان حقایق، آزاردهندگان خدا و اهل بیت (علیهم السلام)، فسادگران در روی زمین، ستمکاران و قاتلان که در قرآن نیز مورد لعن واقع شده اند؛ درحالی که صفت ملعون فقط به این گروه از افراد محدود نمی شود؛ بلکه از نگاه خدا و رسول پاسخ سوال ملعون کیست دایره وسیعتری را در بر میگیرد. در فرهنگ اسلامی، به کسی که در مسیر سلوک به سمت خدا حرکت کندی دارد و دائماً در جا می زند «مغبون» و به کسی که عقب گرد دارد، «ملعون» گفته می شود؛ در نتیجه کسی که امروزش بدتر از دیروزش باشد نیز، ملعون است[1]. ریشۀ کلمۀ ملعون از لعن گرفته شده که به معنای دور شدن از رحمت خداوند است. اما چرا چنین شخصی از رحمت خدا دور می شود؟

فرصت عمر بزرگ ترین و مهم ترین سرمایۀ ما در دنیاست. همۀ ما باید روزی در محضر خداوند و در دادگاه عدل الهی پاسخ گوی روزها و ساعاتی که به بطالت و غفلت گذرانده ایم، باشیم. خداوند ما را برای مقام خلافت الهی و جانشینی خود خلق کرده است؛ بنابراین شایسته نیست که عمر خود را مانند کودکان، به معطلی، بازی و غفلت بگذرانیم. انسان مؤمن همواره باید برای اصلاح نفس و رشد اخلاقی، معنوی و معرفتی خویش دغدغه داشته باشد و طوری برنامه ریزی  کند که هر روزش بهتر از روز قبل باشد. در این مسیر تأخیر، توقف یا عقب گرد ممنوع است؛ چون ذات بی نهایت طلب ما طالب حرکت رو به جلوست و تحمل عقب ماندن را ندارد؛ ما در مسیر حرکت به سمت خدا مثل دوچرخه سواری هستیم که در حال بالا رفتن از یک مسیر با شیب تند است؛ اگر یک لحظه غفلت کنیم و از رکاب زدن باز بمانیم، سقوطمان قطعی است.

چرا ملعون از رحمت خدا به دور است؟ 

برای پاسخ دادن به این سؤال که ملعون کیست و چرا مشمول رحمت الهی قرار نمی گیرد، باید کمی به عقب برگردیم و به قانون نسبت رجوع کنیم. گفتیم که رابطۀ دنیا و آخرت مانند رابطۀ رحم مادر با دنیاست. جنین در رحم مادر دائم در حال شدن است و هر چهل روز، یک مقام می گیرد و وارد مرحلۀ جدیدی می شود؛ یعنی هر لحظه با لحظۀ قبل تفاوت دارد و روز به روز کمالاتی کسب می کند که او را برای زیستن در دنیا آماده می کنند. حالا تصور کنید که جنین یک لحظه از تکامل بازبماند یا دارایی هایی که قبلاً کسب کرده را از دست بدهد. چه اتفاقی برایش می افتد؟ مسلماً جسم او متناسب با شرایط دنیا شکل نخواهد گرفت و پس از تولد گرفتاری های فراوانی خواهد داشت.

حرکت ما به سمت آخرت نیز مانند حرکت جنین در رحم مادر، حالت صیرورت دارد؛ روح ما دائماً تحت تأثیر ورودی های مختلف صورت عوض می­کند و ساختاری تازه می گیرد؛ اگر این ورودی ها مثبت باشند، ساختار روح ما متناسب با زندگی در برزخ شکل خواهد گرفت و حرکت ما یک حرکت رو به تکامل خواهد بود. اما اگر این ورودی ها منفی و مسموم باشند، حرکت ما به سمت ابدیت دچار اختلال خواهد شد. به تعبیر دیگر، مسیر حرکت ما تا الله، مسیری سربالایی ست؛ نه می توانیم با نیم کلاج، مدت های طولانی ماشین روح مان را متوقف نگه داریم و نه می توانیم پدال گاز را رها کنیم. این مسیر را فقط باید با سرعت زیاد یا به قولی، تخت گاز برویم.

ما برای شبیه شدن به الله و رسیدن به بهشتی که وسعتش به اندازۀ همۀ آسمان ها و زمین است، باید اهل سرعت[2] و سبقت[3] باشیم؛ در واقع تنها جایی که ما مجاز به سرعت و سبقت گرفتن از دیگران هستیم، مسابقه در کسب قلب سلیم و شبیه شدن به الله است؛ در این مسیر، کسی که مشغول مسابقه و چشم و هم چشمی  با دیگران در کسب کمالات دنیایی  شود، از بخش انسانی و حقیقت خودش بازمی ماند؛ در نتیجه به جای حرکت سریع و رو به جلو، حرکت عقب گرد خواهد داشت. چنین فردی از نظر خدا و رسول، ملعون است؛ زیرا روز به روز از هدف خلقت و معشوق حقیقی اش دورتر می شود و چه خسرانی از این بالاتر که امروز انسان بدتر از دیروزش باشد و از گذشتۀ خود با حسرت یاد کند؟! برای حرکت به سمت بهشت باید روز به روز به دارایی های وجودی ما از جمله شادی و آرامش مان اضافه شود؛ لذا اگر کسی شاد و آرام نیست و با کوچک ترین غصه و کمبودی به هم می ریزد، معنایش این است که حرکت سالمی به سمت ابدیت ندارد و در حال در جا زدن یا عقب گرد است.

اکنون که برایمان روشن شد ملعون کیست، قصد داریم کمی هم دربارۀ عواملی که باعث می شود انسان مورد لعن خداوند قرار بگیرد، صحبت کنیم.

تنبلی و بی حوصلگی ما را به جایگاه ملعونین می رساند 

یکی از مهم ترین دلایلی که باعث توقف و عقب گرد ما در مسیر حرکت به سوی خدا می شود، تنبلی و بی حوصلگی در کارهاست. تنبلی باعث می شود که ما در انجام وظایف خود نسبت به خانواده و اطرافیان کوتاهی کنیم و کسی که چنین باشد، از نظر خدا و اهل بیت (علیهم السلام) ملعون است.[4]

تنبلی باعث می شود که ما دائم امروز و فردا کنیم و کارهایمان را عقب بیندازیم. بسیاری از مشکلاتی که در ارتباط با همسر یا در مقولۀ تربیت فرزند برایمان پیش می آید، ناشی از تنبلی و کوتاهی ما در کسب مهارت های کلامی، عاطفی، اقتصادی و معنوی  است. از طرف دیگر، هر چقدر که ما در امور دنیایی تنبل و کسل باشیم، در تزکیۀ نفس و کارهای آخرتی کسل تر خواهیم بود؛ مثلاً اگر قرار است تصمیم مهمی بگیریم، توبه کنیم، گناه یا مانعی را کنار بگذاریم، با شیطان قطع رابطه کنیم و با خدا انس بیشتری بگیریم، دائم امروز و فردا کرده و آن را به تعویق می اندازیم. در این صورت بخش  اصلی و جاودانۀ شخصیت  ما، در امروز و فردا کردن ها رو به فساد و تباهی می رود؛ در نتیجه نام ما جزء ملعونین ثبت خواهد شد.

در این درس توضیح دادیم که ملعون کیست و گفتیم که از نگاه خداوند متعال، کسی که امروزش بدتر از دیروزش باشد، ملعون و از رحمت خدا به دور است؛ در ادامه نیز اشاره کردیم که تنبلی در مسیر خودسازی عامل بسیار مهمی در تأخیر و عقب انداختن کارهای دنیایی و آخرتی است.

[1]  پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله): «…مَنْ  کَانَ  غَدُهُ  شَرّاً  مِنْ  یَوْمِهِ  فَهُوَ  مَلْعُونٌ…؛ کسی که فردایش بدتر از امروزش باشد، ملعون است.» (ورام، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر المعروف بمجموعه ورّام، قم، مکتبه الفقیه، بی‌تا، ج 2، ص 29)

[2] سورۀ آل عمران، آیۀ 133

[3]  سورۀ حدید، آیۀ 21

[4] پیامبر اکرم (صلی‌اله علیه و آله): «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ یَعُولُ؛ ملعون است، ملعون است،  کسى که زن و فرزند خود را بدون هزینۀ زندگى و مخارج واگذارد.» (متن و ترجمه کتاب من لایحضره الفقیه (بلاغی و غفاری)، ج۵، ص۲۷۰)