منظور از خیال پردازی و رسیدن به قلب سلیم چیست؟
شما چهقدر اهل خیال پردازی هستید؟
برایتان پیش آمده برای هدفی که در سر دارید، خیال پردازی کنید؟ آن لحظه چه حسی در شما ایجاد میشود؟
به نظرتان استفاده از قوۀ خیال تا چه حد میتواند در روند رسیدن ما به اهدافمان تأثیرگذار باشد؟
اثرات مثبت خیال پردازی در تسریع رسیدن به اهداف، چیزی است که همۀ ما کموبیش تجربهاش کردهایم. خیال پردازی کمک میکند تا انگیزه و تعهد خود را حفظ کنیم و از تلاش و پیگیری برای رسیدن به اهدافی که در سر داریم، خسته نشویم. قوۀ خیال به قدری قدرت دارد که وقتی روی چیزی متمرکز شود، اعضا و جوارح را به حرکت درآورده و با خود همراه میکند. هر چهقدر میزان تلقین و تصویرسازی ذهنی بیشتر باشد، قدرت ما برای ادامه مسیر بیشتر میشود و وقتی خیال به پرواز درآمد، قلب را نیز همراه خود به پرواز درمیآورد.
البته ناگفته نماند که خیال حکم یک شمشیر دو لبه را دارد و همانقدر که میتواند مفید و مؤثر باشد، خطرناک هم هست. ما در جهت دادن به خیالاتمان مختاریم و اینکه از این قدرت فوقالعاده در چه جهت و برای چه جور اهدافی استفاده کنیم، کاملاً به خودمان بستگی دارد. بعضیها ارتفاع پرش خیالشان در حد بهدست آوردن یک مدرک تحصیلی، یک اتومبیل پیشرفته، یا یک ویلای بزرگ در فلان منطقۀ خوش آبوهواست و برخی دیگر، با همین خیال آنچنان میپرند و اوج میگیرند، که کل ابدیت و آخرت را به تسخیر خود درمیآورند!
اهمیت خیال پردازی در حرکتهای روحی و معنوی
شاید خانوادههایی را دیده باشید، که مبالغ هنگفتی را برای خرید بهروزترین و پیشرفتهترین رایانۀ موجود در بازار هزینه میکنند، اما نهایت کاری که از این سیستم پیشرفته میکِشند، بازی کردن با آن است! این دقیقاً کاری است که ما با قوۀ خیالمان انجام می دهیم. متأسفانه اغلب ما خیال پردازیهایمان را محدود به جنبههای جمادی، گیاهی، حیوانی یا نهایتاً عقلی وجودمان کردهایم و از این قدرت استثنائی تنها برای اهداف کوتاهمدت و زمینی، مثل موفقیتهای شغلی و علمی یا روابط عاشقانۀ جنسی استفاده میکنیم. درحالیکه ارزش خیال ما خیلی بیشتر از اینهاست.
خیال پردازی و عشقبازی تنها مختص معشوقهای زمینی نیست؛ بلکه اتفاقاً حقیقیترین و اصیلترین نوع معاشقه، معاشقهای است که ما در خیالمان با محبوب و معشوق اصلیمان خداوند و کاملترین مظاهر او، یعنی معصومین (علیهمالسلام) برقرار میکنیم.
خیال موتور حرکت قلب و یکی از مهمترین ابزارها برای رسیدن به قلب سلیم است. ما برای موفقیت در حرکتهای روحی و معنوی، به تصویرسازی و خیال پردازی با اهداف انسانیای که باید به آنها برسیم، نیاز داریم و اگر نتوانیم از این قدرت شگفتانگیز برای رشد فوق عقلی و شبیه شدنمان به انسان کامل استفاده کنیم، سرعت حرکتمان در مسیر رشد انسانی، کُند و لاکپشتی خواهد بود.
خیال اگر بهدرستی تربیت شود، این توانایی را دارد که حجابهای عالم ماده را از جلوی چشم انسان بردارد و حقایقی از عالم ملکوت و برزخ را هویدا کند. بیشتر مکاشفههایی هم که برای بزرگان دین و اولیاء خدا رخ میدهد، در واقع در خیال آنها اتفاق افتاده است. البته بدیهی است که مسیر رسیدن به خدا و کمال انسانی، مسیر پاکی و طهارت است و مسیر پاک را با خیال ناپاک نمی توان طی کرد! پس اولین قدم در تربیت خیال، تطهیر و پاکسازی آن است.
پاکسازی خیال لازمۀ رسیدن به قلب سلیم
در درسهای گذشته گفتیم که لازمۀ یک تولد سالم به برزخ، برخورداری از قلب سلیم است. قلب سلیم قلبی است، که از هرگونه فحشا و رذالت باطنی از قبیل حسادت، خودشیفتگی، کینه، انواع شهوات، حرص و طمع، نفاق و نیرنگ و سایر آلودگیهای نفسانی و دلبستگیهای مادی بهکلی پاک بوده و آینۀ تمامنمای اسماء و صفات خداوند باشد. لازمۀ رسیدن به چنین قلبی، داشتن خیالی پاک و نورانی است، اما سؤال اینجاست که چهطور در این دنیای پر زرقوبرق و پر از جاذبههای وسوسهانگیز، میتوان خیال را پاک نگه داشت؟ طبیعتاً مهمترین اقدام در این مسیر مدیریت خیال است و اولین مرحلۀ مدیریت خیال، کنترل و مدیریت بدن است؛ کسی که نتواند بدن خود را مدیریت کند، قطعاً در کنترل خیال خود نیز به مشکل برمیخورد.
در مدیریت بدن ابتدا لازم است حواس پنجگانه از قبیل دیدنیها، شنیدنیها، بوئیدنیها، لمسکردنیها، غذاهایی که میخوریم و سخنانی را که بر زبان میآوریم، کنترل کنیم، تا به حرام آلوده نشوند؛ چون انجام هر کار حرامی خیال ما را آلوده کرده و ما را قسیالقلب، متوحش و خشن میکند و لطافت قلبمان را از بین میبرد.
قدم بعدی مدیریت بدن در حلالهاست. درست است که ما در استفاده کردن از حلالها مجازیم، اما زیادهروی در این بخش هم خیال را سنگین و ضعیف میکند و نمیگذارد به پرواز درآید و اوج بگیرد. بهطور کلی زیادهروی در لذتهای حسی و زمینی، قلب را درگیر عالم ماده میکند و فرصت عروج و رشد را از ما میگیرد.
سوار بر بال خیال و پرواز تا بهشت
یکی از روشهای تربیتی بینظیر و قدرتمندی که خداوند در قرآن بارها و بارها از آن استفاده کرده، جهتدهی به خیال انسانها از طریق توصیف نعمتهای بهشت است. شنیدن این توصیفات اگر با تلقین مداوم و آمادگی روحی همراه باشد، بهتدریج قوۀ خیال را درگیر کرده و قلب را برای رسیدن به بهشت مشتاق و تشنه میکند. این اشتیاق مانند آب خنکی است که آتش جهنمهای نفسانی از قبیل دلشورهها، زودرنجیها، عصبانیتها، چشم و همچشمیها و … را خاموش کرده و روزبهروز بر حجم شادی و آرامش قلب میافزاید.
اکنون در بخش پایانی این مقاله میخواهیم سوار بر بالهای خیال شویم و شما را به صرف یک رؤیای شیرین دعوت کنیم؛ رؤیایی دستیافتنی که برای رسیدن به آن، به قدر یک اراده و همت قوی فاصله داریم!
جهانی که خداوند وعدهاش را به ما داده، جهانی است میلیاردها برابر بزرگتر، زیباتر و پیشرفتهتر از دنیا، با درختانی سربه فلک کشیده و شاداب که شاخههایشان همواره بههم میخورند و ریشههای آنها در تودههایی از مُشک پنهان است، با شاخههایی پرمیوه که بدون هیچ زحمتی خم شده و در دسترس قرار میگیرند. [۱] هوایی مطبوع و نسیمی ملایم که گونههای ما را نوازش میدهد. مهماندارانی که بر گرد کاخها در گردشاند و از ما با شرابهای گوارا و خوردنیهایی که هرگز نمونهای از آنها را در دنیا ندیده و نچشیدهایم، پذیرایی میکنند. در آنجا درد و رنج معنایی ندارد و همیشه در سلامتی و شادی و نشاط خواهیم بود. هیچگاه از نعمتهای بهشتی خسته و دلزده نمیشویم و همیشه برایمان تازگی دارند. برای دیدن عزیزانمان لازم نیست مسافتهای زیادی را طی کنیم و همین که اراده کنیم در کنار آنها خواهیم بود!
درک زیباییهای آن جهان برای ما که در رحم کوچک و محدود دنیا زیستهایم، هرگز ممکن نیست؛ همانطور که درک زیباییهای دنیا برای جنین درون رحم قابل تصور نیست، پس به همین مقدار اکتفا میکنیم و باقی را به خود شما میسپاریم. خود را در بهشت تصور کنید و از احساس قشنگتان برای ما بنویسید.
[۱] نهجالبلاغه، خطبه ۱۶۵